Τι μας δίδαξε η επανεκλογή Μακρόν

01/05/2022 16:29

Παρά το 41% που συγκέντρωσε η Λεπέν οι Γάλλοι με την ψήφο τους απέδειξαν ότι η Ευρώπη θα συνεχίσει να υπερασπίζεται τις αξίες της δημοκρατίας, του πλουραλισμού και του σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Του ΝΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ

Ότι οι εκλογές της προηγούμενης Κυριακής στη Γαλλία είχαν μεγαλύτερη σημασία από ποτέ και από οποιεσδήποτε άλλες στην Ευρώπη, είναι κάτι στο οποίο συμφωνούν όλοι.
Η επόμενη μέρα στα Ηλύσια Πεδία δεν αφορά μόνο το μέλλον της Γαλλίας, αφού ως μια χώρα στην καρδιά της Γηραιάς Ηπείρου εκφράζει ή επηρεάζει τα πολιτικά ρεύματα και «φτιάχνει ατμόσφαιρα» σε μια περίοδο κατά την οποία το μέλλον είναι άδηλο, ο βηματισμός της Ευρώπης διστακτικός, η νέα κρίση ορατή και ο πληθωρισμός ορθώνεται ως απειλή για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, παντού.

Από τη μία ο Εμανουέλ Μακρόν, ένας πρόεδρος με φιλελεύθερο, κεντρώο και φιλοευρωπαϊκό πολιτικό χαρακτήρα που δεν είναι επικεφαλής ενός κομματικού οργανισμού ο οποίος αντλεί την πολιτική του ισχύ από την αφαίμαξη και την εξαφάνιση της γαλλικής ρεπουμπλικανικής Δεξιάς και των σοσιαλιστών, και απέναντί του η ακραία, λαϊκιστική, αλλά πάντως αναβαπτισμένη Δεξιά της Λεπέν, με όλα τα γνωστά χαρακτηριστικά, έστω και «μακιγιαρισμένα».
Μια Δεξιά που επανέκαμψε στο κάστρο της δημοκρατίας, στη Γαλλία, με αντιευρωπαϊκό διχαστικό λόγο, χωρίς βέβαια τις εξαλλότητες του παρελθόντος. Και κάπου εκεί στο μέσον της αντιπαράθεσης η άκρα Αριστερά του Μελανσόν.

Τι σήμανε η νίκη
Ο Ζορζ Πομπιντού είχε περιγράψει την εκλογική βούληση των Γάλλων με τρόπο που θα μπορούσε, σε έναν βαθμό, να αναφέρεται και στην πολιτική αντιπαράθεση Μακρόν – Λεπέν: «Ο γαλλικός λαός», είχε πει, «δεν ξέρει πάντα τι θέλει, αλλά σε κάθε περίπτωση ξέρει τι δεν θέλει».
Το αποτέλεσμα της νίκης Μακρόν και η αποτυχία του λαϊκισμού να αλώσει τη “Βαστίλη” της Γαλλικής Δημοκρατίας (προκαλώντας σοκ στην Ευρώπη) ήταν μια μεγάλη ανακούφιση (πολλοί μίλησαν για το μεγάλο «ουφ» της Ευρώπης), μια ένεση αισιοδοξίας για όλους αυτούς που παλεύουν και στέκονται καθαρά και χωρίς μισόλογα απέναντι στον λαϊκισμό.

Επίσης, η μάχη των γαλλικών εκλογών φανέρωσε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο την πλήρη τήξη του διαχωρισμού Αριστεράς – Δεξιάς και την ανάδειξη της ωμής πραγματικότητας και της νέας διαχωριστικής γραμμής ανάμεσα στο φιλελεύθερο Κέντρο και στο λαϊκιστικό-ριζοσπαστικό μέτωπο.

Τέλος, στο επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών κατέδειξε πως άσχετα με τις διαφορετικές ιδεολογικές αποχρώσεις, οι Ευρωπαίοι πολίτες επιθυμούν τα αυτονόητα, μια Ευρώπη που θα συνεχίσει να υπερασπίζεται τις αξίες της δημοκρατίας, του πλουραλισμού και του σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Τι ανέδειξαν οι εκλογές
Το 41%, που συγκέντρωσε η ακροδεξιά Λεπέν, δεν είναι κάτι που μπορεί να περάσει απαρατήρητο. Σε αυτό το πραγματικά μεγάλο ποσοστό φυσικά δεν ανήκουν μόνο σκληροί ομοϊδεάτες της. Ανήκουν θυμωμένοι άνθρωποι που σίγουρα δεν έχουν ιδέα για τον πολιτικό προσανατολισμό της άκρας Δεξιάς. Απλώς συμφωνούσαν με αυτά που άκουγαν διά στόματος Λεπέν. Μην ξεχνάμε πως η γενιά που φέρνει τις μνήμες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έχει φύγει πια, ενώ είναι λίγοι οι παλιοί που ακόμη ανατριχιάζουν, για τους ευνόητους λόγους, στο άκουσμα του λόγου των ακροδεξιών. Οι νεότεροι δεν γνώρισαν τη φρίκη του και σίγουρα έχουν μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον που δεν τους επιτρέπει ούτε καν να διανοηθούν τι συνεπάγεται μια ακροδεξιά διακυβέρνηση.
Κάπως έτσι μπορεί να εξηγηθεί το πώς πολλοί Βορειοαφρικανοί εργάτες στη Μασσαλία έφτασαν να ψηφίσουν Λεπέν. Γιατί; Γιατί η Λεπέν μίλησε με τη δική τους γλώσσα. Μαζί της μπόρεσαν να συνεννοηθούν καλύτερα. Η Λεπέν είχε μεγαλύτερη επιτυχία σε γεωγραφικές περιοχές και κοινωνικά στρώματα με οικονομικά προβλήματα και δυσκολίες απασχόλησης, ενώ η διείσδυση που πέτυχε αυξάνοντας το ποσοστό της στον Νότο είναι περισσότερο έκδηλη σε περιοχές στις οποίες το κίνημα των «Κίτρινων Γιλέκων» ήταν ισχυρό.

Το ποσοστό της Λεπέν είναι εφιαλτικό. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το 41% του εκλογικού σώματος τοποθετείται ιδεολογικά στην ακροδεξιά. Είναι ένα ποσοστό που δηλώνει θυμό, που μετακινείται προς τα άκρα χωρίς να το συνειδητοποιεί, υπενθυμίζοντας στους Ευρωπαίους ότι κάτι δεν πάει καλά στα «ανάκτορα» των Βρυξελλών (το είδαμε πρόσφατα και στην Ουγγαρία με τη μεγαλειώδη νίκη Όρμπαν), και επιβεβαιώνει ότι στο επικοινωνιακό περιβάλλον των καιρών μας ο λαϊκιστικός ακροδεξιός λόγος που σου υπόσχεται πως μπορείς να καταστρέψεις τον κόσμο στον οποίο ζεις και μισείς έχει τεράστια διεισδυτικότητα.
Εντέλει, πάντως, ο Μακρόν νίκησε. Αυτό είναι το σημαντικό, το ουσιώδες, το καθοριστικό. Η γαλλική ακροδεξιά δεν πήρε τα κλειδιά της Γαλλίας αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης, όπως κάποτε ο Αδόλφος Χίτλερ είχε κερδίσει την καγκελαρία και έγραψε τη μελανότερη σελίδα της παγκόσμιας Ιστορίας.

Νίκησε η Ευρώπη
Η Ευρώπη, η δημοκρατία και ο ορθολογισμός επικράτησαν. Στα σημεία; Μπορεί… Αλλά στα καθοριστικά σημεία.
Μπορεί η Γαλλία από αυτήν την εκλογική αναμέτρηση να βγήκε βαθιά διχασμένη ανάμεσα στην επαρχία και τα μητροπολιτικά κέντρα, ανάμεσα στους «λογικούς» και τους «επιρρεπείς στον λαϊκισμό», ανάμεσα στους ευρωπαϊστές και τους οπαδούς της εθνικής περιχαράκωσης, αλλά εντέλει η λογική πλειοψήφησε.
Εξάλλου, η Ευρώπη διαχρονικά ποτέ δεν οικοδόμησε το μέλλον της κάτω από ανέμελους ουρανούς. Πάντα διά πυρός, σιδήρου και προβλέψεων μιας εκκωφαντικής διάλυσης κατόρθωνε να στέκεται όρθια και να συνεχίζει.

Η ανακούφιση που έφερε η επανεκλογή του Μακρόν στις περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι ίσως η πιο τρανή απόδειξη της ευρύτερης σημασίας της εκλογικής νίκης του για ολόκληρο τον δημοκρατικό κόσμο.
Όλοι οι Ευρωπαίοι ηγέτες, από τον Σολτς και τον Ντράγκι μέχρι τον Σάντσεθ, τον Κόστα, τον Ρούτε και τον Μητσοτάκη, προερχόμενοι από διαφορετικές πολιτικές παρατάξεις, χαρακτήρισαν την επανεκλογή του Γάλλου προέδρου ως μια νίκη της Ευρώπης και της δημοκρατίας, μια νίκη του ορθολογισμού έναντι του λαϊκισμού, του φιλοευρωπαϊσμού έναντι του ευρωσκεπτικισμού, του Κέντρου έναντι των άκρων. Και αυτό είναι το πιο καθαρό μήνυμα των γαλλικών εκλογών.

Η επόμενη μέρα
Το μεγάλο στοίχημα που έχει τώρα μπροστά του ο Γάλλος πρόεδρος είναι να ενώσει μια έντονα -όπως φάνηκε στη μακρά προεκλογική περίοδο- διχασμένη κοινωνία και να αποδείξει στην πράξη ότι το όραμά του για τη Γαλλία συνδέεται με τα συμφέροντα του λαού και όχι μιας οικονομικής ελίτ με την οποία τον ταύτισε η αντίπαλός του Μαρίν Λεπέν. Δεν θα είναι εύκολο και αυτό ήδη προκαλεί προβληματισμό στους ψηφοφόρους του. «Σκέφτομαι και όσους ψήφισαν την κυρία Λεπέν και κατανοώ την απογοήτευσή τους απόψε. Από τώρα και στο εξής δεν είμαι πλέον ο υποψήφιος ενός στρατοπέδου, αλλά ο πρόεδρος όλων» είπε ο Εμανουέλ Μακρόν δίνοντας το στίγμα της νέας προεδρικής θητείας του. Κάτι που έπρεπε όχι μόνο να το πει αλλά και πρέπει να το κάνει πράξη.
Μπορεί να ανανέωσε τη θητεία του για ακόμα πέντε χρόνια, όμως η άνοδος της ακροδεξιάς δεν αφήνει περιθώρια για πανηγυρισμούς. «Θα έλεγα ότι το κύριο συναίσθημά μου είναι η ανακούφιση επειδή δεν ανέβηκε στην εξουσία η ακροδεξιά, αλλά δεν μπορούμε να χαρούμε γιατί βλέπουμε ότι τα ποσοστά της έχουν ανέβει» δήλωσε μια κοπέλα στο γαλλικό κανάλι την επόμενη μέρα.
«Είμαι χαρούμενος που δεν ανέβηκε η ακροδεξιά στην εξουσία, αλλά δεν μπορώ να χαρώ όταν αντιλαμβάνομαι ότι η πλειοψηφία του κόσμου δεν εκφράζεται από τον Μακρόν» είπε ένας ψηφοφόρος του.
Ο Εμανουέλ Μακρόν έλαβε περίπου 18.800.000 ψήφους στον δεύτερο γύρο των γαλλικών προεδρικών εκλογών. Περίπου στα 30.000.000 υπολογίζονται εκείνοι που δεν τον ψήφισαν, αν αθροίσει κανείς τους 13.600.000 που απείχαν, τα άλλα 13.300.000 που ψήφισαν Λεπέν, και τα 3.000.000 λευκά και άκυρα.

Τις δύο Κυριακές 12 και 19 Ιουνίου η Γαλλία έχει βουλευτικές εκλογές. Θα εξασφαλίσει άραγε μια νέα πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση; Οι συνεργάτες του Μακρόν δεν θεωρούν πιθανή μια «συγκατοίκηση», ωστόσο οι πολιτικοί αντίπαλοί του δεν το αποκλείουν.
Σε μια ένδειξη του πόσο σκληρή θα είναι αυτή η μάχη, πολλοί πολιτικοί που ήταν υποψήφιοι για την προεδρία, από τη Μαρίν Λεπέν μέχρι τον Ζαν-Λικ Μελανσόν και τον οικολόγο Γιανίκ Ζαντόν, κάλεσαν από την επόμενη μέρα των προεδρικών εκλογών τους υποστηρικτές τους σε γενική κινητοποίηση ενόψει των εκλογών του Ιουνίου.

Τα τελευταία 60 χρόνια μόνον ο Μιτεράν και ο Σιράκ κατάφεραν να επανεκλεγούν, έχοντας όμως υποχρεωθεί στη διάρκεια της πρώτης θητείας τους να «συγκατοικήσουν» στην εξουσία, ελλείψει κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, με πρωθυπουργό πολιτικό τους αντίπαλο. Ο Μακρόν απέφυγε αυτήν τη συγκατοίκηση κατά την πρώτη του θητεία και το ερώτημα αυτό μένει να απαντηθεί τον Ιούνιο. Εάν ο Μελανσόν επιβεβαιώσει την ισχύ που έδειξε στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2022, η ισορροπία θα ανατραπεί και το σενάριο ο πρόεδρος Μακρόν να εισέλθει σε περίοδο «συγκατοίκησης» με κοινοβουλευτική πλειοψηφία και πρωθυπουργό άλλης πολιτικής κατεύθυνσης είναι πολύ πιθανό.

Σε κάθε περίπτωση, αναφορικά με τη γαλλική πολιτική εισερχόμαστε σε μια περίοδο στην οποία η διάκριση μεταξύ Αριστεράς – Δεξιάς μπορεί να μην εκλείψει, αλλά σίγουρα θα αναδιαρθρωθεί και δεν είναι απίθανο να δούμε στο μέλλον κάτι που θα θυμίζει τη διαμόρφωση του αμερικανικού Λαϊκού Κόμματος, των λεγόμενων λαϊκιστών, στο τέλος του 19ου αιώνα, αν τα «Κίτρινα Γιλέκα» εκφραστούν μελλοντικά με μια νέα μορφή πολιτικού κόμματος που θα εκφράζει την τάση της αγροτικής και γενικευόμενης κοινωνικής διαμαρτυρίας.

Στρατηγική αυτονομία
Στο διεθνές πεδίο, ο Μακρόν δείχνει να ταυτίζει τη γαλλική ισχύ με την αυτόνομη Ευρώπη, αλλά παράλληλα επιμένει και στην προβολή των γαλλικών θέσεων και της γαλλικής ισχύος σε πλανητικό επίπεδο. Ο Μακρόν είναι ο Γάλλος πρόεδρος ο οποίος από την αρχή έδωσε τόσο μεγάλη έμφαση στη γαλλική πυρηνική ισχύ και τη δυνατότητα παρέμβασης της Γαλλίας ως ευρωπαϊκής δύναμης. Ο Μακρόν εκφράζει κάτι από την αίγλη του γκωλισμού, αλλά τοποθετεί το μεγαλείο της Γαλλίας καθαρά εντός του πλαισίου της Ευρώπης. Ακόμη και σήμερα, με τη δυσχερή θέση της Ευρώπης μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο Μακρόν προσπαθεί να δίνει έμφαση στον ρόλο της διαμεσολάβησης και της διατήρησης μιας ευρωπαϊκής διάστασης στο ευρύτερο ευρωατλαντικό πλαίσιο. Προβάλλοντας ως ο νέος ηγέτης της Ευρώπης (ελλείψει Μέρκελ), τάσσεται σταθερά υπέρ ενός βαθμού ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας.

Συμπέρασμα
Σε κάθε περίπτωση πρέπει να γνωρίζουμε πως στην Ευρώπη η ειρήνη και η δημοκρατία δεν είναι δεδομένες. Χρειάζεται διαρκής προσπάθεια για να παραμείνει η μεν πρώτη ζωντανή και η δε δεύτερη λειτουργική. Και αποτελούν μαζί θεμελιώδεις προϋποθέσεις για να δημιουργήσουμε το ευρωπαϊκό μέλλον που επιθυμούμε. Ιδιαίτερα όταν δίπλα στα σύνορά μας μαίνεται ένας πόλεμος που έχει βγει από τον περασμένο αιώνα της ευρωπαϊκής Ιστορίας. Όσο η Ευρώπη θέλει να κάνει βήματα προς τα μπροστά, κάποιοι επιμένουν να κοιτούν πίσω με πείσμα, και η πρόκληση, η δική μας ευθύνη είναι να μην τους αφήσουμε να φτιάξουν ένα μέλλον βγαλμένο από τις χειρότερες στιγμές του παρελθόντος. Στη Γαλλία το πετύχαμε. Ευτυχώς…

Όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “ΜΠΑΜ στο ρεπορτάζ”