Τι πραγματικά συμβαίνει με τις εξετάσεις;

Από την Αλεξάνδρα Χριστίνα Ιωάννου

Και ποιος πραγματικά είναι αυτός ο οποίος “εξετάζεται” κατά την περίοδο των εξετάσεων; Μεγάλο κεφάλαιο θα μου πεις άνοιξα, αλλά η αλήθεια είναι πως καθημερινά διαβάζω και ακούω πράγματα τα οποία τα βίωσα και εγώ ως μαθήτρια και φοιτήτρια αλλά νομίζω ότι περνώντας τα χρόνια αντί να βελτιώνονται γίνονται χειρότερα.

Γράφοντας για τόσα πολλά και σημαντικά γεγονότα ανά τον κόσμο και έχοντας πάντοτε τα αυτιά μου ανοιχτά σε οτιδήποτε αφορά το μέλλον, τα παιδιά, τον τρόπο με τον οποίο γαλουχούνται, την κοινωνία και τα λοιπά τις προάλλες ανήρτησα εδώ μία είδηση, που αφορούσε την Ινδία (βλέπε πιο κάτω) και συγκεκριμένα ένα τεχνικό πρόβλημα το οποίο δημιουργήθηκε στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας και είχει ως αποτέλεσμα να δώσει την εντύπωση πως πολλές εκατοντάδες χιλιάδες μαθητών απέτυχαν στις εξετάσεις.

Ανείπωτη τραγωδία: Δεκάδες μαθητές αυτοκτόνησαν μαζικά λόγω τεχνικού προβλήματος σε εξετάσεις

Σήμερα κιόλας ανήρτησα και ένα πρόγραμμα των επερχόμενων πανελλαδικών εξετάσεων για την Ελλάδα. Προφανώς και σοκαρίστηκα από όσα διάβασα για τα όσα συνέβησαν στην Ινδία. Και φυσικά δεν συμβαίνει μόνο εκεί. Αλλά το γεγονός ότι 21 μαθητές αυτοκτόνησαν επειδή απέτυχαν στις εξετάσεις τους λόγω κάποιοιου τεχνικού προβλήματος, αυτό εμένα μου δημιουργεί Τουλάχιστον! τρόμο. Και ας μην κρυβόμαστε μπορεί στην Ελλάδα να μην το ακούμε καθημερινά ή μπορεί να μην παίρνει τέτοιες διαστάσεις στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αλλά όλοι λίγο-πολύ γνωρίζουμε κάποια ταμπού τα οποία υπάρχουν και στην τελική κανείς δε γνωρίζει τι συμβαίνει σε ένα σπίτι μόλις κλείσει η πόρτα.

Επίσης όσοι έχουμε βγει στο εξωτερικό για σπουδές, γνωρίζουμε αρκετά καλά ή έχουμε ακούσει περιστατικά αντίστοιχα παιδιών, φοιτητών είτε στην Ευρώπη είτε αλλού ανά τον κόσμο, κυρίως μεγάλων πανεπιστημίων, που δεν άντεξαν το στρες των εξετάσεων, της προσαρμογής τους στα νέα δεδομένα, τον ανταγωνισμό ανάμεσα στους φοιτητές, τις απαιτήσεις του διαβάσματος το συνεχές άγχος για τα έξοδα τις προσδοκίες των οικείων, τη συνεχόμενη πίεση για …αριστεία, για πρόοδο, την Ανάγκη(;) για να ξεχωρίσουν.

Και για να είμαι απόλυτα σαφής δεν είμαι εναντίον της αριστείας (το αντίθετο), μάλλον δεν είμαι εναντίον της προόδου και της προσπάθειας κάθε νέου ανθρώπου να θέλει να κάνει ό,τι καλύτερο για το μέλλον του, η γνώση εξάλλου είναι πάρα πολύ σημαντική. Όμως ένας παράγοντας ο οποίος είναι καίριος και παίζει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο επίσης στον τρόπο με τον οποίο ένα παιδί καταρχάς και ένας νέος μετέπειτα θα αντιμετωπίσει το ταξίδι της γνώσης (και της ζωής) είναι το σπίτι. (Ελπίζω να μην αμφιβάλλει κανείς για τον καθοριστικής σημασίας χαρακτήρα που έχει όλη αυτή η διαδρομή μέχρι την επαγγελματική αποκατάσταση και τη γενικότερη συμπεριφορά ενός ατόμου στην κοινωνία). Είναι σημαντικό πρώτα απ’ όλα να γνωρίζει και να καταλαβαίνει το παιδί για ποιο λόγο επιθυμεί να μάθει. Επιπλέον είναι πολύ σημαντικό να νιώθει ότι ζει σε ένα περιβάλλον υποστηρικτικό όπου του επιτρέπει να επιλέξει όχι ακριβώς τι θα μάθει περισσότερο, αλλά πού θα ήθελε να εστιάσει ίσως μελλοντικά. Επίσης πάρα πολύ σημαντικό το κομμάτι της “αποτυχίας”, το κομμάτι της χαμηλής βαθμολογίας, το κομμάτι της λιγότερης επιτυχίας, το κομμάτι της σύγκρισης. Αυτό αφορά ξεκάθαρα τους γονείς.

Εκεί μάλλον πήγαινε και η αρχική μου ερώτηση, στο ποιος τελικά εξετάζεται ποιος περνά τις εξετάσεις, τα παιδιά ή το περιβάλλον μέσα στο οποίο αυτά έχουν μεγαλώσει; Είναι ένα πάρα πολύ μεγάλο ζήτημα για να μπορέσει να αναλυθεί σε ένα άρθρο και σίγουρα σε περιπτώσεις όπως αυτή της Ινδίας, όπου το μέλλον εξαρτάται πάρα πολύ από το κομμάτι των σπουδών και η μόρφωση ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες μπορεί και πρέπει να κάνει τη διαφορά, είναι ένα θέμα το οποίο χαίρει ακόμα μεγαλύτερης και προσεκτικότερης προσεγγίσης όμως:

Η αλήθεια είναι μία και ας μην κρυβόμαστε. Το άγχος και η πίεση που δέχονται πολλές φορές τα παιδιά και οι μαθητές ιδιαίτερα κατά την εισαγωγή τους στο πανεπιστήμιο κρύβει από πίσω πάρα πολλά ταμπού, απωθημένα μεγαλύτερων γενεών που τα περιβάλλουν, κανόνες οι οποίοι δεν φτιάχτηκαν αποκλειστικά και υποχρεωτικά για αυτά και δεν ερωτήθηκαν ποτέ και είναι κρίμα καθώς όλα γύρω μας αλλάζουν και το κομμάτι των σπουδών και οτιδήποτε έχει να κάνει με τη γνώση και την πολιτισμική της έκφανση, πέρα από την παραδοσιακή και ουσιαστική της βάση και συμβολή στη ζωή σαν πυλώνας σταθερότητας και μετουσίωσής μας σε ένα ευρύτερα αποδεχούμενο κοινωνικό ον αύριο, θα έπρεπε να ακουμπάει και να αγκαλιάζει τις ανάγκες για το ίδιο το αύριο. Γιατί εκεί θα ανήκουν οι νέες γενιές.

Θυμάμαι στο σχολείο, δημοτικό ακόμα, ένα πολύ καλό ιδιωτικό εκπαιδευτήριο μέσα στο οποίο πραγματικά μάθαινες και έπρεπε να διαβάζεις και να αποδεικνύεις ότι έχεις προετοιμαστεί, ήμουν αρκετά τυχερή (και πιεσμένη και εγώ) να τα πηγαίνω καλά στα περισσότερα μαθήματα, δεν θα ξεχάσω όμως ποτέ το περιστατικό ενός συμμαθητή μου, ο οποίος αν και ήταν πολύ καλός μαθητής επειδή ουσιαστικά δεν είχε πετύχει το 10 αλλά είχε πάρει σχεδόν άριστα σε μία σημαντική εξέταση χτύπαγε το κεφάλι του στον τοίχο… 

Το να βλέπεις κάτι τέτοιο στην ηλικία των 10-12 ετών είναι συνταρακτικό. Ίσως εκείνη τη στιγμή να μην μπορείς να το αποκωδικοποίησεις, μεγαλώνοντας όμως και έχοντας περάσει διάφορες φάσεις (και ειδικά εάν έχεις περάσει και το στάδιο της μητρότητας και σου δημιουργούνται διάφορα ερωτηματικά για το πώς πρόκειται εσύ να κινηθείς τη μεθαύριο), γιατί όλοι είμαστε πολύ καλοί στο να κρίνουμε, αλλά τι θα κάνουμε ουσιαστικά αν και όταν βρεθούμε στην ίδια θέση κανείς δεν ξέρει, είπα να αναφέρω μερικά γεγονότα και να μεταφέρω κάποιες δικές μου απόψεις.

1. ´Ολα στην καθημερινότητα ενός παιδιού από πολύ μικρή ηλικία και ειδικά στην Ελλάδα όπως καταδεικνύει το μεγαλύτερο πλήθος ερευνών, κινούνται μέσα σε ένα διαρκές στρες, ακόμα και το παιχνίδι ή οι εξωσχολικές δραστηριότητες, από πολύ μικρή ηλικία τα παιδιά καλούνται συνεχώς να αποδεικνύουν πως ασχολούνται με ότι πιο νεωτεριστικό ει δυνατόν, είτε να καταπιάνονται με πάρα πολλά πράγματα για να είναι ουσιαστικά γεμάτα, αποδοτικά, και αρκετά μπροστά (;) για την αυριανή κοινωνία. Δεν θα μιλήσω τώρα για το πρόγραμμα παιδείας της Ελλάδας, αυτό θα έπρεπε να αποτελέσει υλικό έρευνας πολλών ειδικοτήτων για 15 άρθρα (και λίγα λέω) τουλάχιστον, θα μιλήσω απλώς για ένα συγκεκριμένο πράγμα, ότι η ποιότητα δεν έχει να κάνει με την ποσότητα. Αυτό ισχύει και για τα της εκπαίδευσης. Επίσης είναι πάρα πολύ σημαντικό από πολύ μικρή ηλικία τα παιδιά να έχουν αρκετό χρόνο για να μπορέσουν σιγά-σιγά να συνειδητοποιούν με τί καταπιάνονται και να μάθουν να αγαπούν και τη διαδικασία, όχι μόνο το πρέπει, όχι μόνο από τί απαρτίζεται, όχι μόνο το αποτέλεσμα που περιμένει κανείς από αυτά, αλλά να μάθουν τα ίδια τα παιδιά, πώς μπορούν να δουν τον εαυτό τους μέσα από τις δραστηριότητες και μέσα από τα μαθήματα και τις όλες διαδικασίες που καλούνται να μπουν σιγά-σιγά μεγαλώνοντας. Γιατί πολύ απλά αν το παιδί από νεαρή ηλικία μάθει ότι αυτό που έχει σημασία είναι το αποτέλεσμα και πως θα κριθεί βάσει αυτού, αυτομάτως δεν συγχέει τον εαυτό του και τη δική του προσωπικότητα με κάθε είδους διαδικασία, συγχέει το αποτέλεσμα με την κρίση του άλλου, του τρίτου, του μπαμπά, της μαμάς, του εκπαιδευτικού, του νονού, των γονέων άλλων φίλων, του δασκάλου και αυτό δεν είναι σωστό. Όχι γιατί δεν πρέπει να υπάρχει αξιολόγηση, σαφώς και πρέπει να υπάρχει, αλλά τα μαθήματα και η είσοδος στο σύστημα εκμάθησης και γενικότερα στην εκπαίδευση, πρωταρχικό στόχο έχει (ή θα έπρεπε να έχει;) να μάθει ο κάθε άνθρωπος τον εαυτό του να κάνει τα βήματα του και μέσα από αυτό να εξελιχθεί, επομένως ό,τι αποτέλεσμα κι αν προκύψει, πρωτίστως θα πρέπει να είναι το αποτέλεσμα του ίδιου του εαυτού, ούτως ώστε να μπορεί να έχει μία βάση πάνω στην οποία να λειτουργήσει και να ζητήσει και βοήθεια ενδεχομένως. Με λίγα λόγια, η αξιολόγηση έρχεται επικουρικά από τον ειδικό αν μιλάμε για το δάσκαλο που είναι ο κατάλληλος για να έχει αυτό το ρόλο εντός σχολείου ή/και από την οικογένεια η οποία, στα πλαίσια της πρωτογενούς κοινωνικοποίησης και του ιδιαίτερου της ρόλου, καλείται να συνδράμει με όποιον τρόπο μπορεί στις ενδεχόμενες ανησυχίες οι αδυναμίες που μπορεί να εμφανίσει ένα μέλος της, μεγαλώνοντας.

2. Είναι τελείως διαφορετικό πράγμα η στήριξη, η καθοδήγηση, η έκφραση της επιθυμίας, ή των ενδεχόμενων επιθυμιών των γονέων απέναντι στα παιδιά, η συζήτηση με τρόπο, ακόμα και από μικρή ηλικία σχετικά με το μέλλον και τους στόχους που μπορεί να έχει ένα παιδί για τη ζωή του και για την εκπαίδευσή του, από την αυστηρότητα τη χειριστικότητα, που φτάνει πολλές φορές στα όρια της κακοποίησης ψυχολογικής ακόμα και σωματικής. Αυτά που πολύ συχνά λέμε και χαμογελούμε, τί θα ήθελες να γίνεις όταν μεγαλώσεις …μικρός είναι ακόμα κτλ (αλήθεια έχουμε ήδη σκεφτεί πώς να του/της αλλάξουμε γνώμη από τώρα, αν καταλήξει τελικά να γίνει πυροσβέστης ή καλλιτέχνης;) Είναι ηλίου φαεινότερον ότι το παιδί επηρεάζεται και από τα επαγγέλματα και από τα ακούσματα και από τις δραστηριότητες του περιβάλλοντός του, εννοείται ότι ένα παιδί ενδεχομένως θα επηρεαστεί αν ο πατέρας του ή η μητέρα του είναι γιατρός, παιδαγωγός, δημόσιος υπάλληλος, επιχειρηματίας ,δουλεύει στο δήμο, σε μία καντίνα, είναι ελαιοχρωματιστής και τα λοιπά, καθώς όλα έχουν τη σημασία τους και τα στοιχεία μιας καθημερινότητας, ρουτίνας. Σημασία όμως έχει να μην υπάρχει περιορισμός και να μην υπάρχει αυστηρότητα, υπόδειξη και περιθωριοποίηση των επιθυμιών του ατόμου, με λίγα λόγια το παιδί να αισθάνεται ότι μπορεί να επιλέξει κάτι το οποίο να το εκπροσωπεί και σίγουρα σε περίπτωση που μιλάμε για άριστες επιδόσεις θα πρέπει να δίνεται αρκετός χρόνος και χώρος στο παιδί να μπορεί να λειτουργήσει φυσιολογικά, να πάρει ανάσα, να μην αντιμετωπίζει αυτό το ταξίδι σαν μονόδρομο, να μην ασφυκτιά και σε περίπτωση που κάτι δεν πάει καλά, να μην αισθάνεται μόνο, ανίκανο, ανάξιο, η ντροπή της οικογένειας, αποτυχημένο και να φτάνει στα όρια διαφόρων ακροτήτων, να νιώθει δυστυχισμένο, ή πόσο μάλλον να έχουμε περιστατικά σαν αυτά της Ινδίας, ή αντίστοιχων άλλων περιπτώσεων σε μεγάλα πανεπιστημιακά ιδρύματα αγγλοσαξωνικών κυρίως κρατών…

3. Οι λεγόμενες …παραδόσεις των οικογενειών από γενιά σε γενιά, καλό είναι επιτέλους να περιορίζονται σε έναν πρωτεύοντα στόχο, να βγαίνουν τα παιδιά υγιή σωματικά και ψυχικά, καλοί άνθρωποι, που να πατούν γερά στα πόδια τους, να έχουν πρώτα απ’ όλα παιδεία, να έχουν δηλαδή κοινωνική μόρφωση, το οποίο διαφοροποιείται από τη γενική μόρφωση και εκπαίδευση και έπειτα σαφώς με μία καθοδήγηση να ακολουθούν το δρόμο τους. Δεν είναι η εποχή της αθωότητας που ήταν κάποτε. Και τότε υπήρχαν αμέτρητες δυσκολίες. Επαναλαμβάνω όμως, υπήρχαν άλλα ερεθίσματα, άλλες ευκαιρίες και μια κάποια αγνότητα. Ένα παιδί με υποστηρικτικό περιβάλλον (εάν φυσικά δε συντρέχουν άλλοι παράγοντες, κληρονομικοί, παθολογικοί, έκτακτοι κτλ), δεν πρόκειται κάποιες αποτυχημένες εξετάσεις η κάποια λάθη, τα οποία είναι ανθρώπινα και ας σταματήσουμε επιτέλους να επαγγελματοποιούμε τα πάντα, αυτό το brain drain σε όλους τους τομείς της καθημερινότητάς μας ακόμα και από την ευαίσθητη μικρή ηλικία των παιδιών ,δεν υπάρχει περίπτωση να μην κοστίζει χρόνο με το χρόνο ακόμα περισσότερο και σε ποσότητα και σε ποιότητα στις ζωές όλων μας και είναι κρίμα. Ακόμα και οικονομικά οι δείκτες είναι αρνητικοί. Πώς θα πείσεις επίσης ένα παιδί να ακολουθήσει ένα επάγγελμα για το οποίο όχι απλώς έχει κοπιάσει αλλά έχει κουραστεί τόσο πολύ που νιώθει να έχει χάσει κάθε ίχνος της δικής του προσωπικότητας και αντοχής σε μία τόσο νεαρή ηλικία, να το αγαπήσει και πώς θα μπορέσει ένα παιδί ένας νεαρός ένας έφηβος να γίνει σωστός και αποδοτικός επαγγελματίας στο μέλλον εάν ήδη αντιμετωπίζει αυτό με το οποίο θα απασχοληθεί για τα επόμενα 30 τουλάχιστον χρόνια της ζωής του με τόσα κουτάκια, στρες, ανταγωνισμό και ασφυξία.

4. Οι εξετάσεις δεν έχουν στόχο να αποδείξει κάποιος εάν αντέχει να μείνει ζωντανός ή να επικρατήσει των άλλων, οι εξετάσεις θα έπρεπε να έχουν στόχο να ξεχωρίσουν ή να διαχωρίσουν μάλλον για να είμαι πιο σωστή αυτούς οι οποίοι έκαναν κάποια περισσότερη προσπάθεια η ενδεχομένως το ήθελαν περισσότερο να ακολουθήσουν το επάγγελμα ή τις σπουδές της επιλογής τους, από εκείνους που ενδεχομένως εκείνη την περίοδο είτε ήταν πιο άτυχοι ή δεν το ήθελαν στο ίδιο βαθμό.

5. Είναι αδιανόητο και προσωπικά μου δημιουργεί μεγάλη βδελυγμία να μιλάω για στρες στην ηλικία των 6-10 ή 14 ετών. Για τέτοιες καταστάσεις. Καταλαβαίνω το άγχος, καταλαβαίνω τις δύσκολες συνθήκες προσαρμογής, μπορώ να καταλάβω ένα μετατραυματικό στρες, (δεν είμαι ειδική, σαφώς και υπάρχουν πολλές δύσκολες καταστάσεις οι οποίες χρήζουν αντιμετώπισης και πάντοτε μιλώ για μία φυσιολογική φάση που μπορεί να περνάει ένας οργανισμός, όχι αν συμβεί κάτι έκτακτο η αντιμετωπίζει μία συγκεκριμένη περίσταση) αυτό συνιστά από μόνο μια ειδική κατηγορία, αλλά έλεος πραγματικά…τί θα πουν οι δικοί μου αν το παιδί δεν μπεί Πολυτεχνείο ή δεν το δεχτεί το Harvard??? Αν το παιδί όντως το θέλει πολύ και κάτι δεν πηγαίνει όπως θα περίμενε κανείς, αναζητήστε τα αίτια και μην του προσδίδετε και άλλο βάρος. Ή τύψεις. Και όσοι θέλουν να μιλήσουν, ας το σκεφτούν διπλά, δεν πειράζει, δεν κρίνεται ένας άνθρωπος από το brand name μόνο. (Ξέρουν άραγε τι σημαίνει και αυτό…;)

6. Και ναι εδώ ακολουθεί το πολύ γνωστό κλισέ σημασία δεν έχει μόνο ο προορισμός αλλά και το ταξίδι και θα χρησιμοποιήσω τον εαυτό μου σε ένα από τα πτυχία μου, γιατί είπαμε είναι και βιωματικό το άρθρο, σε μία φάση συγκεκριμένη που δεν θέλω να αναλύσω περισσότερό, συνειδητοποίησα το πόσο πολύ αγάπησα το να σπουδάζω, όχι μόνο αυτό που σπούδαζα, αγάπησα τη διαδικασία, μπορεί να ήταν δύσκολη, μπορεί να απαιτούσε πολύ διάβασμα, αλλά το έκανα με ευχαρίστηση, όχι με ανταγωνισμό, πίστευα στις δυνάμεις μου και ήξερα ότι θα τα πάω καλά όχι απαραίτητα άριστα και σε όλα, ήξερα, έμαθα τα δυνατά μου σημεία, αυτά ανέπτυξα περισσότερο και πρώτευσα, έμαθα τον εαυτό μου και αγάπησα την διαδικασία του να μαθαίνω! Υπάρχει πιο ωραίο πράγμα από αυτό…;

7.  Ναι θέλω το παιδί μου να πάει μπροστά ναι ιδανικά θα ήθελα να του παρέχω ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό ίδρυμα και ακολούθως να γίνει ένας καλός επιστήμονας και να προοδεύσει κι αν μπορεί να αριστεύσει. Δεν θα πω ψέματα, θα μου άρεσε να μπαίνω μέσα στις τάξεις και οι δάσκαλοι και καθηγητές να μου λένε τα καλύτερα λόγια, αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα προτιμούσα αυτό έχοντας ένα παιδί δυστυχισμένο κατάκοπο, μέσα στην αγωνία και μέσα στο στρες, το οποίο χάνει τις πιο σημαντικές και πιο αγνές να προσθέσω εδώ στιγμές στη ζωή του, γιατί έχει γίνει μία αυτόματη μηχανή μάθησης και εκμάθησης πραγμάτων τα οποία ενδεχομένως δεν θα χρησιμοποιήσει ποτέ στη ζωή του, απλά και μόνο επειδή θα θελήσει ίσως να ευχαριστήσει εμένα ή να ικανοποιήσει κάποιους δικούς μου, άλλων, σίγουρα πάντως όχι δικούς του, μικρούς ή μεγάλους ανεκπλήρωτους πόθους!

Το τι εστί για εμένα κατάλληλο εκπαιδευτικό ίδρυμα, είχα την τύχη να μπορώ να κρίνω. Αλλά και όσοι δεν την είχαν ή θεωρούν πως δεν την είχαν δεν είναι απαραίτητο. Επιλέγω ένα παιδί ευτυχισμένο και ολοκληρωμένο και λιγότερες τύψεις για εμένα. Όχι ευθύνες, προσοχή. Την άποψή μου θα την πώ. Τα βιώματά μου τα έχω. Αλλά η δική μου ζωή δεν είναι και το βιβλίο του άλλου απαραίτητα. Άντε να γίνει αν χρειαστεί κάποια στιγμή, ένα πολύτιμο λεξικό. Μέχρι εκεί. Η αλήθεια δεν κρύβεται, αργά ή γρήγορα θα φανεί. Και τα 7 πτυχία (δεν είναι τυχαίο) δεν έφεραν την άνοιξη θα πω εγώ.

Καλή Πρωτομαγιά