Το έλλειμμα διορατικότητας του Μπ. Ομπάμα

Της  Έρης Τσάκωνα

Η επαναχάραξη του στρατηγικού δόγματος επιρροής των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή από το επιτελείο του Μπαράκ Ομπάμα εκπονήθηκε έπειτα από την αποτίμηση των ολέθριων συνεπειών που υπέστησαν τα αμερικανικά συμφέροντα από την εγκληματική πολιτική του προκατόχου του. Στις εξεγέρσεις της Αιγύπτου, της Λιβύης, της Τυνησίας έως και τον συριακό εμφύλιο, ο «παγκόσμιος χωροφύλακας» περιορίστηκε στον ρόλο του παρατηρητή και απέφυγε την ενεργή εμπλοκή, γεγονός που εξόργισε τα «γεράκια» της αμερικανικής πολιτικής σκηνής που επισήμαιναν τους δυνητικούς κινδύνους από το κενό «ηγεμονίας» που αφήνουν πίσω τους οι ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, όταν μάλιστα ήταν εμφανές ότι η αποσταθεροποίηση της περιοχής άνοιγε τον δρόμο στη ριζοσπαστικοποίηση.

Το σημαντικότερο μειονέκτημα ενός ηγέτη είναι η διστακτικότητα και η έλλειψη διορατικότητας. Πριν από ένα χρόνο ακριβώς, ο Μπαράκ Ομπάμα έδωσε το «στίγμα» της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Σε ομιλία του στην έδρα του ΟΗΕ, ο αμερικανός πρόεδρος αποκήρυξε το δόγμα της «αμερικανικής αυτοκρατορίας» που εμπλέκεται σε ατέλειωτες στρατιωτικές επεμβάσεις. Τόνισε, μεταξύ άλλων, ότι οι ΗΠΑ μπορούν «να αποδεσμευθούν (σ.σ Μέση Ανατολη), αφήνοντας ένα κενό ηγεσίας που καμία άλλη χώρα δεν δείχνει διατεθειμένη να αναπληρώσει». Υπερθεματίζοντας, ο Ομπάμα κατέληξε ότι σε τελική ανάλυση «δεν υπάρχει κανένα ‘μεγάλο παιχνίδι’ για να κερδίσει κανείς και η Αμερική δεν έχει συμφέροντα στη Συρία». Η εξέλιξη των γεγονότων τον διέψευσε με τον χειρότερο τρόπο. Η ανθρωπότητα παρακολουθεί με αποτροπιασμό τη σφαγή εκατοντάδων ανθρώπων ημερησίως από τους τζιχαντιστές του ISIS, οι πρακτικές των οποίων προκαλούν αποστροφή έως και στη ηγεσία της Αλ Κάιντα.

Σε ό,τι αφορά στην γεωπολιτική ισορροπία της περιοχής, οι χώρες του Κόλπου διαγκωνίζονται η μία την άλλη για την πρωτοκαθεδρία, δεδομένου του κενού εξουσίας που άφησαν πίσω τους οι ΗΠΑ. Το Κατάρ επιδίδεται – όπως φαίνεται, ανεπισήμως –  στην ενίσχυση των εξτρεμιστών σουνιτών και το «σπονσοράρισμα» της Χαμάς και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, την ίδια στιγμή που τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αξιολογώντας τους πιθανούς κινδύνους από την περαιτέρω ενίσχυση των τζιχαντιστών, αναλαμβάνουν ενεργότερο ρόλο σε στρατιωτικό επίπεδο, φιλοδοξώντας να υιοθετήσουν τον ρόλο της «εγγυήτριας δύναμης». Γιατί άραγε, το Αμπού Ντάμπι, δίχως να ενημερώσει τον στενότερο σύμμαχό του, την Ουάσινγκτον, πραγματοποίησε πριν μερικές ημέρες με τη συνδρομή της Αιγύπτου, μυστικές αεροπορικές επιδρομές στη Λιβύη εναντίον στόχων ισλαμιστικών ομάδων που πρόσκεινται στη Μουσουλμανική Αδελφότητα; Αντίθετα, η Ντόχα διοχέτευσε την υποστήριξή της σε ακραίες ισλαμιστικές ταξιαρχίες, ειδικά στη Μισράτα, οι οποίες αντιμάχονται τη νόμιμη κυβέρνηση της χώρας. Σύμφωνα με τον Φρέντερικ Ουέχρεϊ, ειδικό σε θέματα των χωρών του Κόλπου στο ινστιτούτο Carnegie Endowment For International Peace, «το αίσθημα που επικρατεί στον Κόλπο είναι ότι τα κράτη του πρέπει να αναλάβουν μόνα τους τις υποθέσεις τους».

Σε μία off the record συνομιλία, ερωτηθείς από δημοσιογράφους πως συνοψίζεται σε μια φράση το νέο «δόγμα» της   αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, ο Μπαράκ Ομπάμα είχε απαντήσει:  «Μην κάνεις βλακείες» (Don’t do stupid sh*t), αφήνοντας σαφείς υπαινιγμούς για την αμερικανική επέμβαση στο Ιράκ το 2003. Μολαταύτα, η αποφυγή των λανθασμένων κινήσεων στην εξωτερική πολιτική μιας υπερδύναμης είναι μεν ορθή  επιλογή, αλλά δεν δικαιολογεί την εσφαλμένη εκτίμηση των γεγονότων και τη διστακτικότητα. Άλλωστε, είναι το καθήκον ενός ηγέτη να λαμβάνει σκληρές αποφάσεις όταν το απαιτούν οι περιστάσεις.