PLUS
Το Βορειοανατολικό Αιγαίο, μια ιδιαίτερη περιοχή της πατρίδας μας με ακριτικά νησιά-κοσμήματα, απίστευτα νερά και παραλίες, το πρώτο στον κόσμο καταφύγιο αποκατάστασης για τα δελφίνια που απομακρύνονται από τα απανταχού «δελφινάρια», αποκτά υποβρύχιους κήπους με «λιβάδια» Ποσειδωνίας και κατακτά ακόμη ένα αποκλειστικό ρεκόρ.
Της ΑΛΕΞΙΑΣ ΣΒΩΛΟΥ
Καινοτόμο ερευνητικό πρόγραμμα πρωτοπόρο στον κόσμο με τη χρήση σπόρων από το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος», έπειτα από τρεις μήνες προετοιμασίας!
Τα λιβάδια Ποσειδωνίας, με αφετηρία τους Λειψούς, δίνουν ανάσα ζωής στις θάλασσές μας.
Σπάνια καρποφορία
Την καινοτόμο διαδικασία φύτευσης των υποβρύχιων κήπων Ποσειδωνίας (P. Oceanica) με τη χρήση σπόρων υλοποίησαν πρόσφατα ερευνητές του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος», έπειτα από τρεις μήνες προετοιμασίας. Δεδομένης της σπανιότητας του φαινομένου της καρποφορίας των θαλάσσιων «λιβαδιών», αυτός ο τρόπος φύτευσης λιβαδιών Ποσειδωνίας έχει εφαρμοστεί ελάχιστες φορές παγκοσμίως.
Όπως εξηγεί από το Ινστιτούτο «Αρχιπέλαγος» η Αναστασία Μήλιου, πρώτη φορά έπειτα από 10 χρόνια, το περασμένο φθινόπωρο, οι ερευνητές κατέγραψαν την ανθοφορία των θαλάσσιων «λιβαδιών» Ποσειδωνίας, ενώ την άνοιξη σε πολλές ακτές του Αιγαίου καθώς και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου υπήρξε μεγάλη συγκέντρωση καρπών και σπόρων. Έχοντας συλλέξει περισσότερους από 12.000 σπόρους, οι ερευνητές του Ινστιτούτου «Αρχιπέλαγος» προετοίμασαν επί τρεις μήνες την πειραματική φύτευση καταγράφοντας την ανάπτυξή τους τόσο σε συνθήκες εργαστηρίου όσο και σε χώρους φύλαξης και ανάπτυξης μέσα στη θάλασσα. Τις προηγούμενες εβδομάδες, όταν οι βλαστοί έφτασαν στο κατάλληλο μέγεθος, ήταν πλέον εφικτή και η φύτευση των υποβρύχιων κήπων.
Το πρώτο λιβάδι
Εφαρμόστηκαν παράλληλα διαφορετικές πειραματικές πρακτικές φύτευσης, σε διάφορα βάθη, με στόχο να προσδιοριστούν οι πιο αποτελεσματικοί τρόποι φύτευσης. Αυτό το καινοτόμο εγχείρημα έλαβε χώρα στο νησί των Λειψών στον κόλπο του υπό δημιουργία Καταφυγίου Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου, όπου θα φιλοξενηθούν και θα ζήσουν τα δελφίνια που θα απομακρυνθούν από τα δελφινάρια και τα πάρκα – ζωολογικούς κήπους.
Ανώτερο είδος φυτού
Τα θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας είναι τα δάση των θαλασσών μας και συμβάλλουν καθοριστικά στην προστασία του θαλάσσιου και του ευρύτερου περιβάλλοντος. Η Ποσειδωνία είναι ένα ανώτερο είδος φυτού, αντίστοιχο με αυτά της στεριάς, απ’ όπου και προέρχεται άλλωστε, που ανθοφορεί, ενώ επίσης καρποφορεί. Τα λιβάδια Ποσειδωνίας σχηματίζουν βαθύ ρίζωμα, με το οποίο συγκρατούν το ίζημα του πυθμένα, και ουσιαστικά αποτελούν έναν ανεκτίμητο φυσικό φράχτη. Σε αυτά βασίζεται η καθαρότητα αλλά και η παραγωγικότητα των θαλασσών μας, καθώς εκεί ζουν περισσότερα από 300 είδη φυκιών και πάνω από 1.000 είδη θαλάσσιων ζώων. Αυτής της κατηγορίας οι υποβρύχιοι κήποι απαντώνται μόνο στη Μεσόγειο, από τα ρηχά νερά έως και σε 50 μέτρα βάθος.
Τα λιβάδια Ποσειδωνίας απορροφούν έως και 35 φορές περισσότερο άνθρακα σε σύγκριση με τα τροπικά δάση, γι’ αυτό και αποτελούν έναν ανεκτίμητο σύμμαχο για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Η καταστροφή ενός λιβαδιού Ποσειδωνίας συνεπάγεται τον αφανισμό ενός ολόκληρου οικοσυστήματος, αλλά και την εκ νέου απελευθέρωση όλης της ποσότητας μπλε άνθρακα που είχε αποθηκευτεί σε αυτά. Για να ανακάμψει ένα κατεστραμμένο λιβάδι απαιτείται χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 100 ετών. Συνεπώς, η αποτελεσματική προστασία τους είναι βασική προτεραιότητα, γιατί η αντικατάστασή τους προϋποθέτει ότι θα περάσουν αιώνες…
Πρακτικές χαμηλού κόστους αλλά και υψηλής απόδοσης
Στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος», το δύσκολο εγχείρημα της υποβρύχιας επαναφύτευσης των θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας έχει ξεκινήσει εδώ και μια πενταετία, σε συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες από το Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Essex Αγγλίας. Οι μεθοδολογίες υποβρύχιας αναδάσωσης που εφαρμόζονται έχουν ήδη αποτελέσει αντικείμενο επιστημονικών δημοσιεύσεων. Βασίζονται σε πρακτικές χαμηλού κόστους και υψηλής απόδοσης, με τις οποίες μπορεί να υλοποιηθεί εκτεταμένη φύτευση σε μεγάλες θαλάσσιες εκτάσεις. Για τη φύτευση χρησιμοποιούνται αποκλειστικά φυσικά και βιοδιασπώμενα υλικά. Έως τώρα η φύτευση γινόταν αποκλειστικά με τη χρήση μοσχευμάτων – δηλαδή θραυσμάτων των φυτών που είχαν ξεριζωθεί από άγκυρες σκαφών ή από έντονη θαλασσοταραχή.
Η χρήση μικρών φυτών που έχουν αναπτυχθεί από τους σπόρους Ποσειδωνίας, που μόλις έγινε για πρώτη φορά στις ελληνικές θάλασσες, έχει εφαρμοστεί ελάχιστες φορές παγκοσμίως. Ο φυσικός ρυθμός ανάπτυξης της Ποσειδωνίας είναι πολύ αργός, περίπου 6cm/έτος, και οι κήποι απαιτούν ιδιαίτερη φροντίδα τα πρώτα χρόνια ανάπτυξής τους. Μετά όμως μετατρέπονται σε οικότοπο για πολλά θαλάσσια είδη, κάτι που αποτελεί βασική ένδειξη της επιτυχίας του εγχειρήματος.
Ένας από τους βασικούς στόχους του Ινστιτούτου «Αρχιπέλαγος» μέσα από αυτή τη διαδικασία είναι να αναπτύξει τεχνογνωσία για να μπορέσει να ενθαρρύνει τη φύτευση υποβρύχιων κήπων Ποσειδωνίας και σε άλλες περιοχές του Αιγαίου και της Μεσογείου, συμβάλλοντας έτσι στην αναστροφή της συνεχιζόμενης καταστροφής των θαλάσσιων λιβαδιών. Η έκταση αυτών των ανεκτίμητων θαλάσσιων οικοσυστημάτων στη Μεσόγειο έχει ήδη μειωθεί κατά 34% έως και 50% λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως η ανεξέλεγκτη αγκυροβολία, οι καταστροφικές πρακτικές αλιείας και η εντατική ιχθυοκαλλιέργεια κοντά σε λιβάδια Ποσειδωνίας.
Στρατηγική και στόχος του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος, με βάση την έρευνα και την καταγραφή των πολυάριθμων παραγόντων που απειλούν τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, είναι η εφαρμογή λύσεων για την εκκίνηση της ανάσχεσης των απειλών που καταστρέφουν ολοένα και πιο ανησυχητικά τη ζωή στις θάλασσές μας. Η προστασία του περιβάλλοντος και των θαλασσών μας δεν είναι υπόθεση λίγων, αλλά μια κοινή ευθύνη που προϋποθέτει την ενεργό και ουσιαστική συμμετοχή όλων μας.
