PLUS
Οι μεγάλες δυνάμεις επιδιώκουν να διαπραγματευθούν μια νέα παγκόσμια τάξη μεταξύ τους, όπως έκαναν οι τρεις «μεγάλοι» ογδόντα χρόνια πριν…
Του ΝΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ
Λίγο μετά την πρώτη ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ ως προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών τον Ιανουάριο του 2017, το μυθιστόρημα του Τζορτζ Όργουελ «1984»έφτασε στην κορυφή της λίστας των μπεστσέλερ δικαιώνοντας το πολιτικό μανιφέστο του συγγραφέα, που ταλαιπωρημένος από τη φυματίωση, ζώντας απομονωμένος σε ένα σκωτσέζικονησί, δακτυλογραφούσε ξαπλωμένος στο κρεβάτι.
Προφανώς γιατί πολλοί άνθρωποι ανέσυραν στη μνήμη τους ότι ο Όργουελ είχε γράψει για μια νέα δυστοπική εποχή εκείνη την πολιτική στιγμή. Και να που οι Ηνωμένες Πολιτείες στην αυγή της δεύτερης προεδρίας Τραμπ έρχονται να επιβεβαιώσουν το ανατριχιαστικά προφητικό περιεχόμενο του Όργουελ, με τον κόσμο να βρίσκεται αντιμέτωπος με τις συνέπειες ενός τέτοιου αποτελέσματος.
Στο δοκίμιό του «1945 Σημειώσεις για τον Εθνικισμό», ο Όργουελ σημείωνε τη διάκριση μεταξύ των όρων «εθνικισμός» και «πατριωτισμός». Για τον Όργουελ, ο εθνικισμός είναι η συνήθεια να ταυτίζεται κανείς με μόνο ένα έθνος ή άλλη μονάδα, να τοτοποθετεί πέρα από το καλό και το κακό, και να μην αναγνωρίζει κανένα άλλο καθήκον εκτός από αυτό της προώθησης των συμφερόντων του. Ωστόσο επισημαίνει ότι αυτό είναι διαφορετικό από την έννοια του πατριωτισμού, την οποία όρισε ως αφοσίωση σε ένα συγκεκριμένο μέρος και έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής, που πιστεύει κανείς ότι είναι ο καλύτερος στον κόσμο, αλλά δεν θέλει αυτό να επιβληθεί σε άλλους ανθρώπους.
Ο Όργουελ αναγνωρίζει διορατικά ότι όταν οι εθνικιστές κάνουν τον τρόπο ζωής τους πρώτη τους προτεραιότητα, αναπόφευκτα καταλήγουν να θέτουν αυτόν τον στόχο πέρα από το καλό και το κακό, γίνονται επιρρεπείς στο να εγκρίνουν ανήθικα μέσα προσπαθώντας να προωθήσουν τη δική τους πολιτική ατζέντα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας εθνικιστικής νοοτροπίας ήταν η απάντηση του Τραμπ στην ήττα των προεδρικών εκλογών του 2020.
Πρώτη θητεία
Ο δρόμος που ακολουθεί τώρα στη δεύτερη θητεία του ο πρόεδρος Τραμπ κάθε μέρα που περνάει γίνεται ολοένα και πιο επικίνδυνος. Όσο θυελλώδης κι αν υπήρξε η πρώτη θητεία του στον Λευκό Οίκο, μπορεί τελικά να μοιάζει ήρεμη σε σχέση με αυτό που πρόκειται να ακολουθήσει.
Υπό το δόγμα «Πρώτα η Αμερική», ο Ντόναλντ Τραμπ αντιμετωπίζει τον κόσμο με όρους επιχειρηματικής συναλλαγής και μάλιστα χωρίς κανόνες και όρια στην επιδίωξη του κέρδους. Λατρεύει τα χρήματα και μισεί τα εμπόδια στην απόκτησή τους. Είναι φιλικός με τη Ρωσία, καθώς τη βλέπει ως το είδος του τόπου όπου μπορούν να γίνουν καλές συμφωνίες. Είναι εχθρικός στη διατήρηση της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας, για την οποία θεωρεί πως έγινε κακή χρήση της αμερικανικής βοήθειας και μισεί ολοφάνερα την Ευρώπη και τη θεωρεί παράσιτο που ζει υπό την προστατευτική ομπρέλα των ΗΠΑ.
Η εχθρότητα προς την Ευρώπη, και ειδικότερα την ΕΕ, είναι εκεί όπου ενώνονται τα συμφέροντα ενός πιθανού μετώπου Τραμπ -Πούτιν. Οι πρόεδροι της Ρωσίας και των ΗΠΑ μοιράζονται μια δηλητηριώδη δυσαρέσκεια για την ήπια δύναμη που ασκούν οι Βρυξέλλες μέσω της συγκέντρωσης πολλών εθνικών αγορών σε ένα εμπορικό μπλοκ.
Όταν ρωσικές και αμερικανικές αντιπροσωπείες συναντήθηκαν στη Σαουδική Αραβία τον περασμένο μήνα προκειμένου να συζητήσουν μια λύση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, το πιο αποκαλυπτικό χαρακτηριστικό των συνομιλιών ήταν ο αποκλεισμός οποιουδήποτε Ουκρανού, αλλά ακόμα πιο σημαντική ήταν η συμπερίληψη στην αντιπροσωπεία του Πούτιν του Κυρίλλου Ντμίτριεφ, αποφοίτου του Πανεπιστημίου Stanford, που διετέλεσε επενδυτικός τραπεζίτης στην Goldman Sachs στη Νέα Υόρκη και σύμβουλος στη McKinsey&Company στο Λος Άντζελες, στη Μόσχα και στην Πράγα, ενώ τώρα είναι επικεφαλής του ρωσικού κρατικού επενδυτικού ταμείου.
Η πρότασή του ήταν ότι οι αμερικανικές επιχειρήσεις έχουν παραιτηθεί από κέρδη δισ. δολαρίων εγκαταλείποντας τη Ρωσία. Οι κυρώσεις κατά της Μόσχας παρουσιάζονται ως ένας άλλος τρόπος με τον οποίο η Ουκρανία και οι Ευρωπαίοι συνεργοί της καταστρέφουν την Αμερική. Λίγο μετά τη συνάντηση της Σαουδικής Αραβίας, ο Ντμίτριεφ διορίστηκε επίσημα «ειδικός εκπρόσωπος του Πούτιν για επενδύσεις και οικονομική συνεργασία με υπερπόντιες χώρες», με εντολή να καλύπτει συμφωνίες με τις ΗΠΑ.
Ορυκτός πλούτος
Το προτεινόμενο μοντέλο, ανώνυμο αλλά και μη κρυφό, αν και ποτέ δεν θα μάθουμε αντικείμενο της τηλεφωνικής συνομιλίας Τραμπ – Πούτιν, είναι η κατάτμηση. Η Ουάσιγκτον αποκτά πρόσβαση στους ορυκτούς πόρους της Ουκρανίας. Η Μόσχα παίρνει μια παχιά φέτα της Ουκρανίας. Η Ρωσία και η Αμερική επαναφέρουν τις διπλωματικές σχέσεις και ανανεώνουν τους εμπορικούς δεσμούς χωρίς καμιά από τις παλιές φασαρίες γύρω από το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα – δηλαδή μια ολιγαρχική συμμαχία.
Ογδόντα χρόνια πριν, η Διάσκεψη της Γιάλτας είχε ως κύριο αντικείμενό της τη μορφή του μεταπολεμικού κόσμου και τη δημιουργία εκείνων των προϋποθέσεων που θα εξασφάλιζαν μια στέρεη και διαρκή παγκόσμια ειρήνη. Τώρα το σημερινό γεωπολιτικό τοπίο μοιάζει ιδιαίτερα με το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με τις μεγάλες δυνάμεις να επιδιώκουν να διαπραγματευθούν μια νέα παγκόσμια τάξη μεταξύ τους, όπως έκαναν οι «τρεις μεγάλοι» όταν ξανασχεδίασαν τον παγκόσμιο χάρτη» στη Γιάλτα ή όπως προφήτευσε ο Όργουελ, περιγράφοντας έναν κόσμο μοιρασμένο σε τρεις αυτοκρατορίες με τα ονόματα Ωκεανία, Ευρασία και Ανατολασία.
Ο κόσμος του Τραμπ με τον Πούτιν και τον Σι είναι ακριβώς αυτή η δυστοπική εικόνα της σημερινής εποχής –αν και σε διαφορετική μορφή
Τα είδη της καταστολής είναι άλλα, όμως το αποτέλεσμα συχνά είναι παραπλήσιο. Το αποδεικνύουν οι προσπάθειες ελέγχου των ΜΜΕ, η έμμεση -αλλά σε πολλές χώρες και ευθεία-λογοκρισία, ο έλεγχος της σκέψης, η παραπληροφόρηση, οι ψευδείς ειδήσεις, η φαλκίδευση και η παραποίηση της Ιστορίας, η διγλωσσία στην πολιτική, που δεν είναι παρά μια εκδοχή τής κατά τον Όργουελ «Διπλής Σκέψης», δηλαδή: «Να λες ηθελημένα ψέματα ενώ πιστεύεις ειλικρινά ότι είναι αλήθεια, να ξεχνάς όλα τα γεγονότα που έχουν γίνει ενοχλητικά και, όταν χρειάζεται, να τα ανασύρεις από τη λήθη μόνο για το χρονικό διάστημα που πρέπει».
Θέλουμε παράδειγμα; Οι παραχωρήσεις Τραμπ στον Πούτιν θα είναι μια κυνική προδοσία της Ουκρανίας και μια παραίτηση από τη διατλαντική συμμαχία, ανταμείβοντας την αρπακτική εδαφική επίθεση ενός δικτάτορα. Και σίγουρα θα τον ενθαρρύνει να παραβιάσει την κυριαρχία άλλων γειτονικών χωρών, τονδυτικόπροσανατολισμό των οποίων η Ρωσία δεν έπαψε ποτέ να επιβουλεύεται από τότε που ξέφυγαν από τη σοβιετική υποτέλεια. Και σαφώς θα αδειοδοτούσε παρόμοιες φιλοδοξίες όπου τα αυταρχικά καθεστώτα επιθυμούν να επαναπροσδιορίσουν μονομερώς τα αμφισβητούμενα σύνορα.
Αλλά καμία από αυτές τις αντιρρήσεις δεν συγκινεί τον Τραμπ. Πριν από λίγο καιρό μπορεί να είχαν βρει μια φωνή αντίδρασης στο κατεστημένο του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Αλλά η λατρεία της προσωπικότητας του MAGA φαίνεται ότι έχει απενεργοποιήσει την ικανότητα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος για προνοητικότητα, όπου το Πεκίνο φαντάζει πλέον ως ο προφανής που θα σπεύσει να καλύψει ευχαρίστως κάθε κενό που αφήνει η υποχώρηση της Αμερικής στον ναρκισσιστικό εμπορικό προστατευτισμό.
Διχοτόμηση
Αυτό είναι το υποκείμενο των διαπραγματεύσεων για τον τερματισμό του πολέμου που ξεκίνησε ο Πούτιν και που ο Τραμπ θέλει να τελειώσει χωρίς να λαμβάνει υπόψη τη δικαιοσύνη. Κάνουν πρόβα μιας κοινής ατζέντας μέσω της διχοτόμησης της Ουκρανίας, διερευνώντας το εύρος μιας εταιρικής σχέσης που έχει βαθύτερα θεμέλια από ό,τι θέλουν να παραδεχθούν οι πρώην σύμμαχοι της Αμερικής.
Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το αποτέλεσμα. Μπορεί και να μη γίνουν τα πράγματα όπως τα σχεδιάζουν οι δύο ηγέτες. Μπορεί η προσπάθεια Τραμπ να μην έχει αποτέλεσμα. Ο Τραμπ αποσπάται εύκολα, αλλά και αγοράζεται εύκολα, και η Ρωσία έχει βάλει στο τραπέζι την προοπτική μιας ληστρικής κοινοπραξίας. Η Ευρώπη είναι το θήραμα.
*Όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΜΠΑΜ της Κυριακής
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ:
