PLUS
Ήταν Μάρτιος του 2011 και τα συνθήματα της «Αραβικής Άνοιξης» δεν θα μπορούσαν να μη φτάσουν από την Τυνησία, τη Λιβύη, την Αίγυπτο, το Μπαχρέιν και την Υεμένη στη Συρία, όπου ένας βασανισμένος λαός βρισκόταν αντιμέτωπος με τη βαθιά διαφθορά του καθεστώτος Άσαντ, ενός καθεστώτος που είχε τοποθετήσει δικούς του ανθρώπους σε κάθε θέση-κλειδί του βαθέος κράτους -ειδικά στις τηλεπικοινωνίες- για να ελέγχουν και να καταστέλλουν.
Tου ΝΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑ∆Η
Σε πλήρη εξέλιξη η διαδικασία για νέο Σύνταγμα που θα οδηγήσει στη διεξαγωγή εκλογών υπό την επίβλεψη του ΟΗΕ, ώστε να επέλθει στη χώρα η ομαλότητα
Ο θρύλος λέει πως στη Συρία η επανάσταση ξεκίνησε από το σύνθημα «Γιατρέ, ήρθε και η δική σου ώρα» (όπου «γιατρός» ο Μπασάρ αλ Άσαντ, που έχει πτυχίο οφθαλμιάτρου) που γράφτηκε σε τοίχο ενός σχολείου στην πόλη Ντεράα. Κανείς δεν ξέρει αν ένα γκράφιτι από μόνο του ήταν αρκετό να φουντώσει την πυρκαγιά, αλλά σίγουρα το έναυσμα έδωσε η απάνθρωπη αντίδραση του κράτους, που έσπευσε στην πόλη, απήγαγε όλα τα έφηβα παιδιά και απειλούσε να τα σκοτώσει αν δεν ομολογούσε ο «δράστης» που έγραψε το σύνθημα.
Το χρονικό του πολέμου
Η Ιστορία αναφέρει την 15η Μαρτίου του 2011, όταν ξέσπασε το κίνημα διαμαρτυρίας ενάντια στο καθεστώς της οικογένειας Άσαντ που κυβερνούσε με σιδηρά πυγμή πάνω από 40 χρόνια.
Οι μικρές αρχικά διαδηλώσεις διαλύονται στη ∆αμασκό. Όμως, μετά τα γεγονότα στην Ντεράα, όπου 15 παιδιά τελικά λόγω του γκράφιτι βασανίζονται, η αντίδραση αρχίζει να παίρνει διαστάσεις. Κινητοποιήσεις γίνονται και αλλού, εξαπλώνονται και σε άλλες πόλεις και καταστέλλονται.
Τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς, ένας συνταγματάρχης διαφεύγει στην Τουρκία και ιδρύει τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό, με μέλη του πολίτες που πήραν τα όπλα και λιποτάκτες του στρατού. Οι ένοπλοι αντάρτες θα καταλάβουν σταδιακά σημαντικά προπύργια, όπως τομείς στη Χομς (κεντρική Συρία) και συνοικίες του Χαλεπιού (βόρεια).
Τον Μάρτιο του 2012 στη Χομς ο συριακός στρατός του καθεστώτος ανακαταλαμβάνει τη συνοικία Μπάμπα Αμρ των ανταρτών, αφού την πολιόρκησε για έναν μήνα. Είχαν προηγηθεί πολλές αιματηρές επιχειρήσεις, ιδίως στη Χάμα.
Τον Ιούλιο, οι αντάρτες εξαπολύουν τη μάχη της ∆αμασκού. Η κυβέρνηση διατηρεί τον έλεγχο της πρωτεύουσας, όμως χάνει ορισμένες ζώνες στα προάστια.
Το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων ∆ικαιωμάτων και άλλοι ακτιβιστές καταγγέλλουν ότι η πολεμική αεροπορία του καθεστώτος βομβαρδίζει τα προάστια αυτά με βαρέλια γεμάτα με εκρηκτικά.
Χεζμπολάχ
Το σιιτικό, λιβανέζικο κίνημα Χεζμπολάχ τον Απρίλιο του 2013 ανακοινώνει ότι στηρίζει τον Άσαντ, ο οποίος προέρχεται από τη μειονότητα των Αλαουιτών, ενός παρακλαδιού του σιιτικού Ισλάμ. Έτσι η Χεζμπολάχ στέλνει χιλιάδες μαχητές στη Συρία, ενώ και το Ιράν κινητοποιεί, στο πλευρό του καθεστώτος, ειδικές δυνάμεις και ξένους μαχητές.
Τον Αύγουστο του 2013, περισσότεροι από 1.400 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους σε μια επίθεση με χημικά όπλα στις ζώνες των ανταρτών κοντά στη ∆αμασκό. Η επίθεση αυτή αποδίδεται στο καθεστώς, όμως ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα, αν και είχε χαρακτηρίσει «κόκκινη γραμμή» τη χρήση χημικών, αρνείται να εξαπολύσει τιμωρητικά πλήγματα σε βάρος της ∆αμασκού. Αντ’ αυτού, καταλήγει με τη Ρωσία σε μια συμφωνία για την καταστροφή του χημικού οπλοστασίου της Συρίας.
Οι τζιχαντιστές
Τον Ιούνιο του 2014 η οργάνωση Ισλαμικό Κράτος ανακοινώνει ότι ίδρυσε ένα «χαλιφάτο» στα εδάφη που έθεσε υπό τον έλεγχό του στη Συρία και στο γειτονικό Ιράκ. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους ένας διεθνής συνασπισμός υπό την ηγεσία των ΗΠΑ εξαπολύει τα πρώτα πλήγματα εναντίον στόχων του Χαλιφάτου στη Συρία. Υποστηριζόμενη από αυτόν τον συνασπισμό, μια συμμαχία αραβοκουρδικών δυνάμεων θα πολεμήσει τους τζιχαντιστές επί του εδάφους τους και θα τους διώξει από την «πρωτεύουσά» τους, τη Ράκα.
Ο Πούτιν και Τραμπ
Τον Σεπτέμβριο του 2015 η Μόσχα ξεκινά μια σειρά αεροπορικών βομβαρδισμών, στηρίζοντας τις χερσαίες δυνάμεις του συριακού καθεστώτος που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στα μέτωπα.
Η παρέμβαση της Ρωσίας ξαναφέρνει σε πλεονεκτική θέση τη ∆αμασκό και οι αντάρτες υφίστανται απώλειες. Μετά τις αλλεπάλληλες επιθέσεις και μια ανελέητη πολιορκία, το καθεστώς ανακαταλαμβάνει, στα τέλη του 2016, το Χαλέπι.
Τον Απρίλιο του 2017 περισσότεροι από 80 άμαχοι σκοτώνονται στο Χαν Σεϊχούν (δυτική Συρία) σε μια επίθεση με αέριο Σαρίν, η οποία αποδίδεται στο καθεστώς. Σε αντίποινα, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ διατάζει αεροπορικά πλήγματα στην αεροπορική βάση Αλ Σαϊράτ, στο κέντρο της χώρας. Έναν χρόνο αργότερα, οι ΗΠΑ, η Γαλλία και η Βρετανία εξαπολύουν επιθέσεις εναντίον στρατιωτικών θέσεων του καθεστώτος, με αφορμή μια επίθεση με χημικά κοντά στη ∆αμασκό.
Τουρκία
Στις 9 Οκτωβρίου 2019 η Τουρκία -η οποία από το 2016 είχε οργανώσει δύο στρατιωτικές επιχειρήσεις στη βόρεια Συρία- επωφελείται από την αποχώρηση των ΗΠΑ και, σε συνεργασία με Σύρους μαχητές, εξαπολύει επίθεση εναντίον των κουρδικών δυνάμεων.
Με την επιχείρηση αυτή, η Άγκυρα καταλαμβάνει μια μεθοριακή ζώνη μήκους 120 χιλιομέτρων στο συριακό έδαφος.
Τον ∆εκέμβριο του 2019 το καθεστώς, με τη στήριξη της Μόσχας, εξαπολύει νέα επίθεση για να ανακαταλάβει το Ιντλίμπ (βορειοδυτικά), το τελευταίο μεγάλο προπύργιο των τζιχαντιστών και των ανταρτών.
Με την εκεχειρία που κηρύσσεται τον Μάρτιο του 2020, κατόπιν της ρωσοτουρκικής συμφωνίας, σταματά η επίθεση του καθεστώτος.
Ιστορική ετυμηγορία
Στις 24 Φεβρουαρίου 2021 γερμανικό δικαστήριο καταδικάζει σε φυλάκιση 4,5 ετών ένα πρώην μέλος των υπηρεσιών πληροφοριών της Συρίας, με την κατηγορία της «συνέργειας σε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας». Αυτή ήταν η πρώτη φορά σε όλον τον κόσμο που δικαστήριο αποφάνθηκε για μια υπόθεση που συνδέεται με τις βιαιοπραγίες του συριακού καθεστώτος. ∆έκα χρόνια μιας τραγωδίας που γραφόταν μέρα με τη μέρα, με μοναδικό νικητή του πολέμου τον θάνατο.
Μισό εκατομμύριο άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους σε αυτόν τον ανελέητο πόλεμο, ενώ σχεδόν 12.000.000 -πολλοί από αυτούς ακρωτηριασμένοι από τις μάχες- βιώνουν τον εφιάλτη της προσφυγιάς. Περίπου 6.600.000 Σύροι ζουν ως πρόσφυγες σε περισσότερες από 130 χώρες, κυρίως σε αυτές που γειτνιάζουν με τη Συρία, ενώ άλλοι 6.700.000 είναι εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της χώρας τους.
Η Συρία είναι αντιμέτωπη με σοβαρή καταστροφή από κάθε άποψη και πολλοί είναι αυτοί που αναρωτιούνται αν τα 10 χρόνια είναι αρκετά και πρέπει επιτέλους να φανεί στον ορίζοντα μια πραγματικά δυνατή πολιτική λύση σε μια χώρα που ο εμφύλιος έχει χωρίσει σε τέσσερις ζώνες επιρροής.
Το νοτιοανατολικό τμήμα ελέγχει ομάδα Κούρδων ανταρτών την οποία υποστηρίζουν οι ΗΠΑ. Εκεί η παρουσία των δυνάμεων της κυβέρνησης Άσαντ και της Ρωσίας είναι συμβολική. Νοτιοδυτικά η περιοχή βρίσκεται στα χέρια φιλοτουρκικών ανταρτών. Η περιοχή του Ιντλίμπ είναι το τελευταίο μεγάλο προπύργιό τους. Εκεί έχουν σταθμεύσει πάνω από 100.000 Τούρκοι στρατιώτες και ελέγχουν μια ζώνη ασφαλείας ανάμεσα στις κυβερνητικές δυνάμεις και τους εξεγερθέντες.
Αλλά οι περισσότεροι Σύροι ζουν σε μεγάλες πόλεις-ερείπια που ελέγχει η κυβέρνηση, με την οικονομία εδώ και μήνες να βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση, ενώ τα τρόφιμα μόλις που επαρκούν και είναι πολύ ακριβά. Πέντε ώρες στην ουρά για ένα καρβέλι ψωμί δεν είναι κάτι σπάνιο.
Και πώς να επαρκούν άλλωστε αφού η Συρία, όπως και ο ίδιος ο Μπασάρ αλ Άσαντ, είναι στόχος διεθνών κυρώσεων που επέφεραν μια κρίση η οποία ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο και από την οικονομική και χρηματοπιστωτική κατάρρευση στον γειτονικό Λίβανο, όπου οι τράπεζες επέβαλαν περιορισμούς στις αναλήψεις από το φθινόπωρο του 2019. «Το μεγαλύτερο εμπόδιο αυτήν τη στιγμή είναι τα παγωμένα συριακά κεφάλαια στις τράπεζες του Λιβάνου», είπε ο Άσαντ στην ομιλία του κάνοντας λόγο για δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια.
Κάτω από αυτή την οικονομική πίεση, η συριακή κυβέρνηση έχει αυξήσει τις τιμές της βενζίνης, του ντίζελ, του ψωμιού, της ζάχαρης και του ρυζιού τις τελευταίες εβδομάδες, ενώ οι διακοπές ρεύματος φτάνουν έως και τις 20 ώρες την ημέρα.
Η αλήθεια
Οι Άσαντ και Πούτιν χρησιμοποιούν ένα σαγηνευτικό παραμύθι στο οποίο αυτοί και η ∆ύση έχουν κοινό συμφέρον να νικήσουν την τρομοκρατία στη Συρία, έτσι ώστε όλες οι καλοπροαίρετες χώρες θα πρέπει τώρα να βρίσκονται στην ίδια πλευρά, ειδικά τώρα που οι δυνάμεις του Άσαντ ανακατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος της χώρας και στα βόρεια και τα βορειοδυτικά έχουν αναπτυχθεί τουρκικές δυνάμεις, ενώ στις ανατολικές και βορειοανατολικές περιοχές, που ελέγχονται από τους Κούρδους, σταθμεύουν αμερικανικές δυνάμεις.
Μεταμόρφωσαν τον πόλεμό τους ενάντια στις ένοπλες ομάδες της αντιπολίτευσης με στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης σε έναν «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, εκμεταλλευόμενοι την άνοδο και την επέλαση των συνδεόμενων ομάδων της Αλ Κάιντα του «Ισλαμικού Κράτους» και άλλων τζιχαντιστικών ένοπλων οργανώσεων. Η δράση των τζιχαντιστών είναι αυτή που επέτρεψε στη συριακή κυβέρνηση να μετατρέψει το αφήγημα της «επανάστασης εναντίον της κυβέρνησης» σε μάχη ενάντια στις «εξτρεμιστικές» ομάδες, όρο με τον οποίο η ∆αμασκός «τσουβαλιάζει» αδιακρίτως «δικαίους» και «αδίκους». Το αποτέλεσμα ήταν ο συριακός κυβερνητικός στρατός και οι σύμμαχοί του να καταφέρνουν το ένα χτύπημα μετά το άλλο, όχι μόνο εναντίον των τζιχαντιστών, αλλά και εναντίον της ένοπλης αντιπολίτευσης, την οποία εξαρχής ο Άσαντ ενοχοποίησε ως ένα είδος «πολιορκητικού κριού» της ∆ύσης.
Από την άλλη, ο Πούτιν έχει δύο στόχους: πρώτον, θέλει να κρατήσει τον Άσαντ στην εξουσία, ανεξάρτητα από το πόσο περισσότεροι Σύροι θα πεθάνουν, διατηρώντας έτσι το προγεφύρωμα της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή, και φυσικά θέλει να χρησιμοποιήσει την υποτιθέμενη βοήθεια της Ρωσίας στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας για να πείσει τη ∆ύση να αποσύρει τις σχετιζόμενες με την Ουκρανία κυρώσεις εναντίον της Μόσχας.
Όμως, τα χρήματα των υπηρεσιών των Ηνωμένων Εθνών για τη στήριξη των προσφύγων σε καταυλισμούς στην Ιορδανία, στον Λίβανο και στην Τουρκία δείχνουν να τελειώνουν. Και τα στρατόπεδα αυτά καθαυτά δεν αποτελούν μια μακροπρόθεσμη λύση στο συριακό πρόβλημα. Το ερώτημα είναι πιο επιτακτικό από ποτέ. Έως πότε τόσο η ∆ύση όσο και οι χώρες της Μέσης Ανατολής πρέπει να κάνουν περισσότερα από το να φιλοξενούν απλώς και να ταΐζουν αυτά τα εκατομμύρια των ανθρώπων;
Το νέο Σύνταγμα
Το πρόβλημα μοιάζει άλυτο, με τον ειδικό απεσταλμένο των Ηνωμένων Εθνών για τη Συρία να ανακοινώνει με πως η Συνταγματική Επιτροπή συμφώνησε να ξεκινήσει τη διαδικασία σύνταξης του νέου Συντάγματος της χώρας, αλλά και να εκφράζει σοβαρές αμφιβολίες για το πώς θα μπορούσε να προχωρήσει η διαδικασία, αφού σημείωσε πως η Συνταγματική Επιτροπή, αν και έχει «σημαντική συμβολή», από μόνη της «δεν θα μπορέσει να επιλύσει την πολιτική κρίση». Μπορεί η βία να έχει μειωθεί σημαντικά και τώρα πια μετά από 10 εξαντλητικά χρόνια να αναμένεται να συνεχίσει στην ίδια πορεία, μα οι διεθνείς πολιτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι η χώρα είναι απίθανο να δει σύντομα μια αποφασιστική, σημαντική πολιτική λύση στη σύγκρουση. Πολλοί μάλιστα εκφράζουν φόβους πως το κενό από την ανυπαρξία μιας γενναίας πολιτικής λύσης ενδεχομένως να το καλύψει εκ νέου ένα νέο κύμα βίας, συνεχίζοντας τον ματωμένο φαύλο κύκλο.
Όμως η προσπάθεια για ένα νέο Σύνταγμα, έστω και με τις αντιρρήσεις της ένοπλης αντιπολίτευσης και την αδιαλλαξία του Άσαντ, είναι ένα πρώτο βήμα για να βγει η χώρα από το αδιέξοδο. Πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουν πως το χάος που επικρατεί στη Μέση Ανατολή εν πολλοίς οφείλεται ακριβώς σε αυτήν τη τραγική κατάσταση που επικρατεί στη Συρία. Το συριακό πρόβλημα εξακολουθεί να επιτείνει την αποσταθεροποίηση της ευρύτερης περιοχής, γεγονός που έχει ως κατάληξη τα παιχνίδια εξουσίας σε βάρος των απλών ανθρώπων. Και όχι μόνο στην πολύπαθη Συρία…
Η πολιτική λύση
Σήµερα και κάτω από αυτές τις συνθήκες, κάθε λογικός νους βλέπει ξεκάθαρα πως η χώρα πρέπει να αποκτήσει ένα νέο Σύνταγµα. Η Συριακή Συνταγµατική Επιτροπή, που αποτελείται από 45 εκπροσώπους της κυβέρνησης, της αντιπολίτευσης και της κοινωνίας των πολιτών, έχει εντολή να συντάξει το νέο Σύνταγµα, µια διαδικασία που θα οδηγήσει στη διεξαγωγή εκλογών υπό την επίβλεψη του ΟΗΕ για να επέλθει στη χώρα η οµαλότητα.
Αλλά οι διαπραγµατεύσεις έχουν κολλήσει, εδώ και µήνες τίποτα δεν φαίνεται να κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση. Ο λόγος είναι πως ο Σύρος πρόεδρος -ιδίως µετά τη νίκη του στις πρόσφατες εκλογές τον Μάρτιο του 2021- µπλοκάρει τη διαδικασία, γιατί θέλει να παραµείνει στην εξουσία, αρνούµενος να παραιτηθεί για να επιτρέψει µια οµαλή πολιτική µετάβαση.
Όµως µε ή χωρίς τον Άσαντ, όλοι πια έχουν συνειδητοποιήσει πως η πολιτική πρόοδος στη χώρα σε µεγάλο βαθµό εξαρτάται από την προθυµία των εθνικών και περιφερειακών παικτών να ενεργήσουν σύµφωνα µε τους δεδηλωµένους στόχους.
Η συριακή κυβέρνηση µπορεί να µην ενδιαφέρεται για την πολιτική µετάβαση, ούτε φυσικά και οι υποστηρικτές της στην Τεχεράνη και τη Μόσχα. Το Ιράν και η Σαουδική Αραβία φαίνονται να είναι ευχαριστηµένοι να συνεχίσουν να πολεµούν δι’ αντιπροσώπων στη Συρία και στο Ιράκ, ανεξάρτητα από το κόστος για τους τοπικούς πληθυσµούς.
Ούτε όµως και η Τζαµπχάτ αλ-Νούσρα, ο συριακός βραχίονας της Αλ Κάιντα που ενεπλάκη στον πόλεµο στη Συρία το 2013, το λεγόµενο Μέτωπο Υποστήριξης (Τζαµπχάτ αλ Νούσρα), που µετονοµάστηκε σε Μέτωπο Κατάκτησης του Λεβάντε (Φάταχ αλ Σαµ) και αποτελείται κυρίως από Σύρους µε διάφορες οργανώσεις ισλαµιστών ανταρτών και µάχεται εναντίον του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ, ενδιαφέρεται για την οµαλοποίηση του σκηνικού στη Συρία. Του δικτύου ηγείται σήµερα ο Αιγύπτιος Αϊµάν αλ Ζαουάχρι, ο οποίος διαδέχθηκε τον Οσάµα Μπιν Λάντεν.
Για την τουρκική κυβέρνηση, η αποδυνάµωση των κουρδικών δυνάµεων για εσωτερικούς τουρκικούς λόγους είναι πιο σηµαντική απ’ το να τους βοηθήσουν να νικήσουν το Daesh (Ισλαµικό Κράτος) στο Βόρειο Ιράκ και στη Συρία.
