«Βατερλό» Ερντογάν στην Πράγα με ακραία ρητορική κατά Ελλάδας

10/10/2022 21:38

1100_248edebc-eb63-4b3f-bcee-9827022e13c7

Φανερή πλέον η αποδοκιμασία της ΕΕ τόσο για την επιθετική του στάση αλλά και την πρόσφατη υπογραφή του παράνομου τουρκολιβυκού «μνημονίου»!

Του ΝΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ

Μπορεί η συνάντηση της Πράγας με 44 αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, όπου συζήτησαν για την ίδρυση μιας «Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας» αφιερωμένης στην ειρήνη, να είχε στο κύριο μενού τον πόλεμο στην Ουκρανία και την επικείμενη ενεργειακή κρίση αλλά είναι σίγουρο πως θέματα όπως οι συνοριακές συγκρούσεις, από τα Βαλκάνια μέχρι το Αιγαίο και την Κασπία Θάλασσα, είχαν την ίδια βαρύτητα και δεν διέφυγαν από την προσοχή των ηγετών,

Εκεί στην Πράγα, την πόλη με τις χρυσές στέγες, η παρουσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποδείχθηκε εξαιρετικά προβληματική, τόσο γιατί αρνείται να εφαρμόσει τις κυρώσεις που επέβαλε η Δύση στη Ρωσία όσο και για την κλιμάκωση των απειλών του εναντίον της Ελλάδος και της Κύπρου, απειλώντας την ειρήνη και τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο, με αποκορύφωμα την εκτός νομιμότητας υπογραφή της τουρκολιβυκής συμφωνίας, αλλά και τα πρόσφατα τραγικά γεγονότα με τους πνιγμένους πρόσφυγες στα Κύθηρα και τη Λέσβο, με υπαιτιότητα των εγκληματικών δικτύων διακίνησης ανθρώπων που υποστηρίζονται από την Τουρκία, η οποία τα υποθάλπει και εκμεταλλεύεται για ιδιοτελείς γεωπολιτικούς σκοπούς.

Ήδη από την αρχή της Συνόδου ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, Μάνφρεντ Βέμπερ, εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του για την παρουσία του Τούρκου προέδρου, επισημαίνοντας πως απειλεί την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας, ενώ ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ζήτησε από τον Ταγίπ Ερντογάν σεβασμό στο διεθνές δίκαιο εκφράζοντας την «ανησυχία» του για την κατάσταση στο Αιγαίο.
Αμετανόητος
Ο Ερντογάν όμως δείχνει να παραμένει αμετανόητος, καθώς στην έναρξη κιόλας του δείπνου των ηγετών, ζητώντας να μιλήσει, επέλεξε να επιτεθεί για μία ακόμη φορά στη χώρα μας, αναφέροντας ότι η Ελλάδα καταλαβαίνει το μήνυμα που έχει στείλει η Τουρκία ότι «μπορεί να έρθουμε ξαφνικά μια νύχτα» και προσθέτοντας ότι δεν υπάρχει τίποτα να συζητήσουμε αυτήν τη στιγμή με την Ελλάδα. Η αντίδραση ήταν άμεση από τον Έλληνα πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, που τον κάλεσε να σεβαστεί το Διεθνές Δίκαιο, να σταματήσει να αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία των νησιών του Αιγαίου και ότι, αντί να προκαλεί εντάσεις, θα πρέπει να προσέλθει σε συνεννόηση και διάλογο χωρίς ακραία ρητορική.

Μετά από αυτές τις εξελίξεις, η πρώτη αυτή Σύνοδος της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας έφερε τον «σουλτάνο» -έστω και παρασκηνιακά- αντιμέτωπο, όσον αφορά τα ελληνοτουρκικά, με τη φανερή αποδοκιμασία της ΕΕ τόσο για την επιθετική ρητορική του και την πρόσφατη υπογραφή του παράνομου τουρκολιβυκού «μνημονίου», όσο και για τους χειρισμούς του στο προσφυγικό, αφού η Σύνοδος συνέπεσε με την τραγωδία των δύο ναυαγίων στα Κύθηρα και στη Λέσβο όπου πολλοί άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.

Είναι πια φανερό πως η υπομονή της Ευρώπης -εν μέσω της ουκρανικής κρίσης και του ενεργειακού- δείχνει να έχει αρχίσει να εξαντλείται, όταν βλέπει από την πλευρά της Τουρκίας τη διάνοιξη ενός δεύτερου μετώπου στην Ευρώπη μετά την Ουκρανία, απειλώντας να δημιουργήσει τεράστιο ρήγμα στο ΝΑΤΟ -συμπεριλαμβανομένης της αδιαλλαξίας για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ- και διαλύοντας ουσιαστικά τη νοτιοανατολική πτέρυγα με πιθανή έναρξη εχθροπραξιών έναντι της Ελλάδας αλλά και της Κύπρου.

Στριμωγμένος

Η άρνηση του Ερντογάν να εφαρμόσει τις κυρώσεις στη Ρωσία, το «διπλό» του παιχνίδι με τον Πούτιν και το ΝΑΤΟ, η άμετρη επιθετική ρητορική του και η στάση του στο προσφυγικό έχουν εξαντλήσει τα περιθώρια ανοχής πολλών, καθώς δεν βρήκε την απήχηση που περίμενε στις ακραίες θέσεις του στη συνεδρίαση της Πολιτικής Επιτροπής, φεύγοντας από τη Σύνοδο της Πράγας περισσότερο απομονωμένος από όσο ήρθε, αλλά και μέσα στην Τουρκία δέχεται πλέον έντονη αμφισβήτηση αφού σύσσωμη η αντιπολίτευση τον κατηγορεί για εσφαλμένη εκτίμηση των δεδομένων, για αυταρχισμό και για υπονόμευση των εθνικών συμφερόντων της Τουρκίας εν όψει των εκλογών και του οροσήμου του 2023.

Βέβαια κανείς δεν περίμενε πως η Πράγα θα έλυνε τα προβλήματα που έχουν ανακύψει σε παγκόσμιο επίπεδο ή στα «δικά μας» θέματα θα κατάφερνε να συνετίσει τον «ταραξία» Ερντογάν.
Η ευρωπαϊκή πολιτική κοινότητα δεν είναι μια νέα Ειρήνη της Βεστφαλίας ή ένα νέο Κογκρέσο της Βιέννης. Δεν θα λύσει τα προβλήματα της ηπείρου, δεν θα ενώσει τους εχθρούς ούτε θα ειρηνεύσει τους πολεμοχαρείς. Αξίζει ωστόσο προσοχή και υποστήριξη ως εγχείρημα.
Σε εποχές όπως αυτή, το να συγκεντρώνεται κανείς και να συζητά ειρηνικά είναι πολύ καλύτερο από το να μην συζητά καθόλου.

Το τουρκολιβυκό μνημόνιο ξεχείλισε το ποτήρι της ανοχής

Ένα από τα θέματα που δεν διέφυγαν από την προσοχή των Ευρωπαίων ηγετών είναι και οι εξελίξεις στη Λιβύη και ο ρόλος της Τουρκίας σε αυτήν, καθώς συνεχίζει να ματώνει από έναν αδιέξοδο εμφύλιο σπαραγμό, ενώ εδώ και χρόνια έχει βυθιστεί σε μια μείζονα πολιτική κρίση μετά την κατάρρευση του καθεστώτος του Μουαμάρ Καντάφι, το 2011.

Εν μέσω του εμφυλίου, μεταξύ 2014-16, η χώρα κυβερνήθηκε ταυτόχρονα από δύο αντίπαλους πρωθυπουργούς στη Δυτική και την Ανατολική Λιβύη. Έπειτα από όλα αυτά τα χρόνια των ενόπλων συγκρούσεων και του διχασμού, πέρσι τελικά συγκροτήθηκε υπό την αιγίδα του ΟΗΕ η κυβέρνηση Ντμπεϊμπά με σκοπό να οδηγήσει τη χώρα σε προεδρικές και βουλευτικές εκλογές.

Αυτές, αν και είχαν προγραμματιστεί για τις 24 Δεκεμβρίου, αναβλήθηκαν επ’ αόριστον λόγω των συνεχιζόμενων διαφωνιών μεταξύ των δύο αντίπαλων πλευρών: της Ανατολικής Λιβύης, που ελέγχεται από τον στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ και που έχει την έδρα του στο Κοινοβούλιο, και της Δυτικής, όπου εδρεύουν η κυβέρνηση του Ντμπεϊμπά και το Ανώτατο Συμβούλιο του Κράτους. Ο Ντμπεϊμπά πάντως συνεχίζει να ισχυρίζεται πως είναι διατεθειμένος να παραδώσει την εξουσία αποκλειστικά σε μία κυβέρνηση που θα αναδειχθεί μέσω εκλογών, τις οποίες όμως δεν κάνει.

Ο εμφύλιος

Η άρνηση του Ντμπεϊμπά προκάλεσε τη συσπείρωση των αντιπάλων του, του προέδρου του λιβυκού κοινοβουλίου Αγκίλα Σάλεχ, του στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ και του φιλόδοξου Φατί Μπασάγκα, γνωστού και ως «Φατί Αλί Πασά», λόγω της… τουρκικής καταγωγής του, ο οποίος ήταν ο πανίσχυρος υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση Σαράτζ.

Τον περασμένο Μάρτιο το Κοινοβούλιο της Λιβύης έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης σε μια νέα κυβέρνηση, επικεφαλής της οποίας είναι ο Φατί Μπασάγκα, παραβλέποντας την ήδη υπάρχουσα κυβέρνηση του Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά που εδρεύει στην Τρίπολη, και ξεκίνησε ένας νέος γύρος εμφύλιου διχασμού στη χώρα.

Η παράνομη συμφωνία

Εν μέσω λοιπόν αυτής της πολύπλοκης και εκρηκτικής κατάστασης στη Λιβύη, η Τουρκία την περασμένη Δευτέρα υπέγραψε μνημόνιο κατανόησης για έρευνες υδρογονανθράκων στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνης της Λιβύης με τον συναρμόδιο Λίβυο υπουργό του Ντμπεϊμπά.
Το μνημόνιο συνεργασίας που υπογράφθηκε προβλέπει ότι τουρκικές εταιρείες θα μπορούν να κάνουν έρευνες για υδρογονάνθρακες στην ξηρά και στην ΑΟΖ της Λιβύης, ακόμη και νότια της Κρήτης, αγνοώντας την ελληνο-αιγυπτιακή ΑΟΖ, η οποία οριοθετήθηκε τον Αύγουστο του 2020, με μία καθ όλα νόμιμη διαδικασία, με βάση το δίκαιο της θάλασσας και τις διεθνείς συνθήκες, τορπιλίζοντας έτσι την περιφερειακή σταθερότητα, με την Τουρκία να κλιμακώνει τις ενέργειες της, αυτή΄ν τη φορά επί του πεδίου και όχι μέσω της ρητορικής.

Κέρδη και για τους δύο

Είναι ηλίου φαεινότερον πως ο Ντμπέιμπα, όπως και ο προκάτοχός του Σάρατζ, υπέγραψε τις συμφωνίες για να εξασφαλίσει τον ρόλο της Τουρκίας ως στρατηγικού συμμάχου και να παραμείνει στην εξουσία. Για αυτόν η συμφωνία είναι απαραίτητη, καθώς πιστεύει ότι μόνο οι Τούρκοι μπορούν να τον βοηθήσουν να συγκρατήσει και να διαχειριστεί τη συμμαχία του με τις ένοπλες ομάδες στην Τρίπολη.
Όσο για την Τουρκία, αυτός είναι ακόμη ένας στρατηγικός ελιγμός για τη διεύρυνση των συμφερόντων της στην ευρύτερη Ανατολική Μεσόγειο. Με δεδομένη τη δεινή κατάσταση της τουρκικής οικονομίας, το νέο παράνομο μνημόνιο που συνήψε η τουρκική κυβέρνηση με την προσωρινή κυβέρνηση της Λιβύης δίνει στην Άγκυρα τους υδρογονάνθρακες, για τους οποίους ο πρώην αρχηγός του ΓΕΝ της Τουρκίας, ναύαρχος ε.α. Τζιχάτ Γιαϊτζί, ο οποίος είναι και ο εμπνευστής του μνημονίου, υποστηρίζει πως είναι «τα πλουσιότερα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στον κόσμο σε μια περιοχή του μεγέθους τεσσάρων νησιών σαν την Κύπρο στη Μεσόγειο» και αξίζουν τρισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με αποτελέσματα έρευνας του Αμερικανικού Ινστιτούτου Γεωλογίας.

Η αντίδραση της Αθήνας

Η αντίδραση της Αθήνας ήταν άμεση, χαρακτηρίζοντας το τουρκολυβικό μνημόνιο πάνω στο οποίο «πατάει» η συμφωνία για έρευνες, παράνομο και ανυπόστατο, με τον Νίκο Δένδια να ενημερώνει τους εταίρους και συμμάχους στο ΝΑΤΟ σημειώνοντας ότι σε περίπτωση που ενεργοποιηθεί η εκχώρηση της λιβυκής ΑΟΖ στην Τουρκία, αυτό θα σημαίνει την αναβίωση στην πράξη του τουρκο-λιβυκού μνημονίου, που διαγράφει μεταξύ άλλων τα δικαιώματα της Κρήτης σε ΑΟΖ.

Άκυρο

Λίγες ώρες αφού έπεσαν οι υπογραφές για το memorandum Τουρκίας – Λιβύης ήρθε η πρώτη ένσταση… ακυρότητας από το λυβικό κοινοβούλιο, το οποίο διεμήνυσε πως «απορρίπτουμε τη συμφωνία για τους υδρογονάνθρακες που υπογράφηκε σήμερα ανάμεσα στην Τουρκία και την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας», και με τον πρόεδρο της λιβυκής βουλής, Ακίλα Σάλεχ, να δηλώνει πως η κυβέρνηση του Ντμπεϊμπά, της οποίας η θητεία έχει λήξει, δεν είναι εξουσιοδοτημένη να υπογράφει διεθνείς συμφωνίες και ότι η συμφωνία για τους υδρογονάνθρακες με την Τουρκία αφαιρεί από την ανατολική περιοχή της Κυρηναϊκής το «πετρελαϊκό της δικαίωμα».

Λίγο μετά ο εκπρόσωπος της Κομισιόν για θέματα Εξωτερικών Υποθέσεων, Πίτερ Στάνο, ξεκαθάρισε και τη θέση της Ευρώπης απέναντι στη συμφωνία, λέγοντας ότι αυτή βασίζεται σε ένα μνημόνιο που υπεγράφη το 2019 (σ.σ. το τουρκο-λιβυκό), το οποίο «παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να έχει νομικές συνέπειες για τρίτα κράτη».

«Χαστούκι» και από ΗΠΑ

Αυτό που είχε δε ιδιαίτερο ενδιαφέρον ήταν ότι η επίμαχη συμφωνία υπεγράφη μία ημέρα μετά τη συνάντηση του συμβούλου Ασφαλείας των ΗΠΑ, Τζέικ Σάλιβαν, με το δεξί χέρι του Ταγίπ Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν (ο οποίος μετείχε την επόμενη μέρα στην τουρκική αντιπροσωπεία που μετέβη στην Τρίπολη), κατά τη διάρκεια της οποίας συζητήθηκαν και θέματα περιφερειακής σταθερότητας. Πολλοί έστρεφαν το βλέμμα προς τις ΗΠΑ περιμένοντας να δουν τη θέση που θα έπαιρναν οι ΗΠΑ απέναντι σε αυτήν τη συμφωνία.
Αργότερα εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δήλωνε: «Η προσωρινή κυβέρνηση της Λιβύης υποχρεούται με βάση το Φόρουμ για τον Πολιτικό Διάλογο στη Λιβύη (LPDF) να μην υπογράφει νέες συμφωνίες που διαταράσσουν τις εξωτερικές σχέσεις της χώρας ή επιφέρουν μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις» σημειώνοντας ότι όλα τα μέρη πρέπει να απέχουν από ενέργειες που κινδυνεύουν να αυξήσουν τις εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο.

Διεθνής κατακραυγή

Ακολούθησε η Ιταλία, με τον ιταλικό Τύπο να χαρακτηρίζει τη συμφωνία «γροθιά στο στομάχι της Ιταλίας» και να σημειώνει πως η χώρα (Ιταλία) είναι ιστορικά συνδεδεμένη με τον ενεργειακό πλούτο της Λιβύης, με δεδομένη τη δυσκολία σε ό,τι αφορά την προμήθεια φυσικού αερίου εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία. Κοστίζει ακόμη περισσότερο στην Ελλάδα, στην Αίγυπτο και στην Κύπρο, των οποίων αμφισβητούνται εμφανώς οι οριοθετημένες ΑΟΖ τους.
Όμοια επανερχόμενο στο ζήτημα του μνημονίου μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης και το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών, μέσω εκπροσώπου του, τόνισε ότι κατά την άποψη τόσο της ΕΕ όσο και της ομοσπονδιακής κυβέρνησης «η ήδη το 2019 συναφθείσα συμφωνία θαλασσίων συνόρων μεταξύ της Τουρκίας και της Λιβύης δεν συνάδει με το Δίκαιο της Θάλασσας».

Όπως δημοσιεύθηκε στην “ΜΠΑΜ στο ρεπορτάζ” που κυκλοφορεί