Βρετανία: Στο δρόμο προς το δημοψήφισμα

Σε πολιτικό θρίλερ εξελίσσεται η παραμονή του Ηνωμένου Βασιλείου (ΗΒ) στην Ευρωπαϊκή οικογένεια, καθώς πληθαίνουν οι φωνές υπέρ του BREXIT, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση της εταιρίας «ICM». Εν προκειμένω, 43% των ψηφοφόρων στη Βρετανία φαίνεται να υποστηρίζουν την παραμονή της χώρας στην ΕΕ, ενώ 41% να τάσσονται υπέρ της αποχώρησης.

Την ίδια στιγμή, σε ρεπορτάζ της «Dailymail» επισημαίνεται, μεταξύ άλλων, ότι το BREXIT δείχνει να κερδίζει έδαφος αναπτύσσοντας μια δυναμική, παρά το ισχνό προβάδισμα της αντίθετης τάσης.
Υπενθυμίζεται, ότι ο Ντέιβιντ Κάμερον εξήγγειλε τη διενέργεια δημοψηφίσματος για τις 23 Ιουνίου προτρέποντας τους συμπατριώτες του να ψηφίσουν υπέρ της παραμονής της χώρας του στην ΕΕ. Είχε προηγηθεί έντονο παρασκήνιο στις Βρυξέλλες, με τον Βρετανό πρωθυπουργό να επαναδιαπραγματεύεται επιτυχώς με τους Ευρωπαίους ομολόγους του τους όρους συμμετοχής του ΗΒ στην ΕΕ, οι κυριότεροι εκ των οποίων έχουν ως ακολούθως:
– Αναστολή για μία περίοδο 7 ετών της χορήγησης κοινωνικών παροχών σε εργαζομένους που προέρχονται από χώρες της ΕΕ,
– Αναπροσαρμογή του ύψους των επιδομάτων τέκνων – για τα παιδιά των μεταναστών που βρίσκονται εκτός Βρετανίας,
– Μη συμμετοχή της Βρετανίας στη διαδικασία της περαιτέρω ευρωπαϊκής πολιτικής ολοκλήρωσης,
– Ενίσχυση του ρόλου των εθνικών κοινοβουλίων στη νομοπαρασκευαστική διαδικασία της ΕΕ (λχ. απόσυρση ή τροποποίηση νόμου εάν κριθεί απαραίτητη από ευρεία πλειοψηφία των εθνικών κοινοβουλίων),
– Διασφάλιση του Βρετανικού χρηματοπιστωτικού συστήματος έναντι των κανονισμών που λαμβάνονται από την Ευρωζώνη.
Και ενώ οι συγκεκριμένες προϋποθέσεις αποτελούν sine qua non για τον Κάμερον προκειμένου να υπερασπιστεί την παραμονή της χώρας του στην ΕΕ στο επικείμενο δημοψήφισμα, η αδυναμία εξεύρεσης αποτελεσματικών λύσεων από πλευράς της ΕΕ σε σειρά ζητημάτων όπως το προσφυγικό-μεταναστευτικό και η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη, σε συνδυασμό με την εξάπλωση φαινομένων ισλαμικού εξτρεμισμού στις Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ενδεχομένως να αποτελέσουν εφαλτήριο για την περαιτέρω εξάπλωση ευρωσκεπτικιστικών τάσεων. Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Ευρωβαρόμετρου η οποία διενεργήθηκε πριν τις αιματηρές τρομοκρατικές επιθέσεις σε Παρίσι και Βρυξέλλες, 61% των Βρετανών πολιτών θεωρούν ως βασική προτεραιότητα της ΕΕ την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού, ενώ το 34% την τρομοκρατία. Εύλογα θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι αναμένεται σημαντική αύξηση του τελευταίου ποσοστού, λαμβάνοντας υπόψη ότι η αποδόμηση του αισθήματος ασφαλείας πυροδοτεί τα πιο συντηρητικά αντανακλαστικά εντός των κοινωνιών.
Παράλληλα, περίπου η μισή κοινοβουλευτική ομάδα των Τόρηδων, καθώς επίσης ορισμένοι εκ των υπουργών της παρούσας κυβέρνησης, δεν δείχνουν διατεθειμένοι να ευθυγραμμιστούν με τη στάση του Βρετανού πρωθυπουργού, και ως εκ τούτου να υποστηρίξουν την παραμονή της χώρας στην ΕΕ. Την ίδια στιγμή, υπέρμαχος του BREXIT εμφανίζεται και ο δημοφιλής δήμαρχος του Λονδίνου, Μπόρις Τζόνσον. Για ακόμη μια φορά, επιβεβαιώνεται ότι ο ευρωσκεπτικισμός δείχνει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της βρετανικής πολιτικής κουλτούρας. Ωστόσο, αρκετοί έχουν σπεύσει να προειδοποιήσουν κυρίως για τις οικονομικές συνέπειες μιας ενδεχόμενης εξόδου του ΗΒ από την ΕΕ.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με εκτιμήσεις οικονομικών think tank που δημοσιεύονται από τον «Γκάρντιαν», η συρρίκνωση του εγχώριου βρετανικού ΑΕΠ εκτιμάται έως 5%, ως αποτέλεσμα της μείωσης των ξένων επενδύσεων, της απώλειας των αγροτικών επιδοτήσεων της ΕΕ και της ανάγκης κάλυψής τους από ιδίους πόρους, της μη-συμμετοχής του ΗΒ σε επενδυτικά προγράμματα και του επανακαθορισμού της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου με τα κράτη μέλη της ΕΕ («Free Trade Agreement»). Οι εν λόγω εξελίξεις θα μπορούσαν να επιφέρουν σημαντικές επιπτώσεις στην απασχόληση, αυξάνοντας το ποσοστό της ανεργίας.
Η επιφυλακτικότητα, η απροθυμία, και η σκεπτικιστική στάση της Βρετανίας απέναντι στην ΕΕ χρονολογούνται από την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), απέναντι στην οποία η Βρετανία παρέμενε αδιάφορη, καθώς η τελευταία θεωρούσε ότι υπερτερεί έναντι των ιδρυτικών κρατών μελών σε όρους βιομηχανικής δομής, ενώ παράλληλα δεν μπορούσε να δεχτεί το σύστημα επιδοτήσεων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Εν τούτοις, τo 1973 η Αγγλία προσχώρησε στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), ενώ μόλις 2 χρόνια αργότερα περίπου διενήργησε δημοψήφισμα για την παραμονή της εκεί. Η σκεπτικιστική της στάση απέναντι στην ΕΕ κορυφώθηκε κατά την περίοδο διακυβέρνησης της Μάργκαρετ Θάτσερ που θέλησε και τελικά πέτυχε, μεταξύ άλλων, να επαναδιαπραγματευτεί τη συμβολή της χώρας της στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Η αλήστου μνήμης έκφραση «θέλω τα χρήματα μου πίσω» της Σιδηράς Κυρίας στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής το 1979 για τον προϋπολογισμό της ΕΕ αποτυπώνει με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο την προσέγγιση της Βρετανίας απέναντι στην Ένωση.
Ούτε βέβαια ο Κάμερον άργησε να φανερώσει τις προθέσεις του προς την τελευταία. Προτού αναλάβει την πρωθυπουργία της χώρας προώθησε την αποχώρηση της ευρω-κοινοβουλευτικής του ομάδας από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) δημιουργώντας στο Ευρωκοινοβούλιο την πολιτική ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών. Μετά τις Ευρωεκλογές του 2014, ο Κάμερον θα εναντιωνόταν στην υποψηφιότητα του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ για την προεδρία της Κομισιόν, αφενός γιατί τον θεωρούσε αρκετά φιλοευρωπαίο, αφετέρου γιατί ήθελε να «μπλοκάρει» τη διαδικασία «Spitzenkandidaten», κατά την οποία πρόεδρος της Κομισιόν θα ορίζεται ο υποψήφιος του Ευρωπαϊκού κόμματος που πλειοψήφισε στις εκλογές σύμφωνα με το άρθρο 17 § 7 της Συνθήκης της Λισαβόνας. Επίσης, σε κάθε ευκαιρία σπεύδει να αντιτάσσεται στην προοπτική της περαιτέρω Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Ωστόσο, μολονότι η Βρετανία έχει εναντιωθεί στην προοπτική να εκχωρήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα ως προς τη νομισματική πολιτική ή έχει αντιταχθεί στη συμμετοχή της στο χώρο Σένγκεν, επιδεικνύει συνεπή στάση για ό,τι δεσμεύεται στο πλαίσιο της συμμετοχής της στο Ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Σύμφωνα με τον διευθυντή του Κέντρου Ευρωπαϊκής Μεταρρύθμισης και αρθρογράφο των «Financial Times», Τσαρλς Γκραντ, η Βρετανία έχει σημειώσει αρκετά καλές επιδόσεις στην εφαρμογή της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας, σε αντίθεση με άλλα κράτη μέλη που ενώ εμφανίζονται περισσότερο φιλοευρωπαϊκά δεν τηρούν τους ευρωπαϊκούς κανόνες. Απ’ το να λένε «ναι σε όλα» και να εφαρμόζουν τα μισά, ενδεχομένως να προτιμούν να λένε «ναι στα μισά» και να τα εφαρμόζουν.
Η βρετανική κοινωνία φαίνεται διχασμένη ως προς την αντίληψή της για την ΕΕ.

Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου μόλις 30% των Βρετανών ψηφοφόρων έχει θετική εικόνα για την ΕΕ (31% έχει αρνητική), ενώ μόλις το 29% εμπιστεύεται τους Ευρωπαϊκούς θεσμούς. Η ιδιαίτερα επικριτική στάση που υιοθετείται από τα βρετανικά ΜΜΕ σε συνδυασμό με την απουσία κάλυψης Ευρωπαϊκών θεμάτων θα μπορούσαν εν μέρει να δικαιολογήσουν τις συγκεκριμένες τάσεις. Άλλωστε, είναι εύκολο να επιρρίπτονται ευθύνες στη «γραφειοκρατία των Βρυξελλών» για τα κακώς κείμενα και τις λιγότερο δημοφιλείς πολιτικές που οι εθνικές κυβερνήσεις οφείλουν να ακολουθήσουν στο σύνθετο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον.

Παρά το ισχνό ποσοστιαίο προβάδισμα της παραμονής του ΗΒ στην ΕΕ, ενδεχόμενη αδυναμία της τελευταίας να παρουσιάσει απτή πρόοδο σε σειρά προκλήσεων, θα μπορούσε να αντιστρέψει αυτήν την αμφίρροπη ισορροπία. Περιθώρια εφησυχασμού δεν υπάρχουν, λαμβάνοντας υπόψη και τη γενικότερη άνοδο των ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων στα υπόλοιπα κράτη μέλη. Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα του επερχόμενου δημοψηφίσματος, η μικρή διαφορά των δύο αντιλήψεων φανερώνει ότι η συμμετοχή του ΗΒ στην ΕΕ θα παραμείνει ένα άκρως αμφιλεγόμενο ζήτημα εντός της βρετανικής κοινωνίας που θα συνεχίσει να πορεύεται διχασμένη ως προς την Ευρωπαϊκή της ταυτότητα.