PLUS
Λίγες ώρες πριν από την αναμενόμενη -και όχι μόνο από πλευράς Τουρκίας- συνάντηση του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν με τον Τούρκο ομόλογό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ένα «περίεργο» δημοσίευμα έβαζε φωτιά στα επιτελεία των δύο χωρών που προσπαθούσαν -πολλές φορές εξόφθαλμα- να δώσουν την εικόνα της ενότητας και της σύμπνοιας στους κόλπους της Συμμαχίας, θέλοντας να «διορθώσουν» τις όποιες πληγές είχαν αφήσει στο πρόσφατο παρελθόν οι εμφανίσεις Τραμπ.
Tου Νίκου Βασιλειάδη
Υποχρεωτική πορεία «δυτικά» για τον Ταγίπ Ερντογάν, με τον πάλαι ποτέ υπερατλαντικό φίλο και σύμμαχο να γυρνά αμετάκλητα την πλάτη…
Δημοσίευμα-φωτιά
«Η Τουρκία δοκιμάζει τις αντοχές των ΗΠΑ ανεβάζοντας τη ρητορική της. Ο υπουργός Εσωτερικών της Τουρκίας, Σουλεϊμάν Σοϊλού, έχει κατηγορήσει ανοικτά τις ΗΠΑ ότι βρίσκονται πίσω από το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 κατά του Ερντογάν, ενώ ισχυρίστηκε ότι η Ευρώπη το στήριξε επίσης. Τα παραπάνω υπερβαίνουν οποιαδήποτε παλαιότερη κατηγορία, κάποιες από τις οποίες έχουν εκτοξευθεί και από τον ίδιο τον Ερντογάν, ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται στο πλευρό των πραξικοπηματιών» έγραφε το Bloomberg και συνέχιζε σημειώνοντας πως «όσον αφορά στο ΝΑΤΟ, η Τουρκία έχει αγνοήσει τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις κατά της απόκτησης ρωσικών πυραυλικών αμυντικών συστημάτων και στην πραγματικότητα ζητά να αγοράσει ακόμη περισσότερα. Έχει κλιμακώσει τις αντιπαραθέσεις με μέλη της Συμμαχίας, την Ελλάδα (για τις έρευνες για υδρογονάνθρακες) και τη Γαλλία (για τον λιβυκό εμφύλιο). Πιο πρόσφατα χρησιμοποίησε τη συμμετοχή της στη Συμμαχία για να προωθήσει την ατζέντα της Μόσχας, επιμένοντας το ΝΑΤΟ να περιορίσει τις επικρίσεις στη Λευκορωσία για τον εξαναγκασμό σε προσγείωση ενός αεροσκάφους και τη σύλληψη ενός αντιφρονούντος που επέβαινε σε αυτό».
Με αυτήν τη βαριά ατζέντα ο Τούρκος πρόεδρος ανέμενε τον νέο Αμερικανό πρόεδρο με την αγωνία έκδηλη στο πρόσωπό του, γνωρίζοντας πως τέτοια δημοσιεύματα δεν βγαίνουν τυχαία λίγο πριν από τις συναντήσεις αυτού του μεγέθους. Ο Τζο Μπάιντεν είχε φροντίσει μέσα από τις σελίδες του Bloomberg να δώσει ένα «μήνυμα» στην τουρκική αδιαλλαξία του πρόσφατου παρελθόντος και η αποστροφή του άρθρου πως «Η ιδρυτική διακήρυξη του ΝATO δεν προβλέπει αποβολή μελών του, ωστόσο μπορεί να δοθεί στην Τουρκία το μήνυμα πως είναι πλέον ανεπιθύμητη. Μια καλή αρχή θα ήταν η μείωση του αποτυπώματος της Συμμαχίας στο τουρκικό έδαφος, αρχίζοντας με την απόσυρση πυρηνικών όπλων και άλλων στρατηγικών πόρων» βάραινε τις σκέψεις του Τούρκου ηγέτη που έβλεπε πως οι παλιές καλές μέρες της σύμπνοιας με τον «αδελφό» Ντόναλντ είχαν περάσει ανεπιστρεπτί.
Η Αμερική είχε επιστρέψει στο παιχνίδι και ήταν αποφασισμένη να ξαναπάρει τον ρόλο που της ανήκε. Η πρώτη και ηγέτιδα δύναμη της Ατλαντικής Συμμαχίας είχε έρθει για να ξαναμοιράσει την τράπουλα και αυτήν τη φορά το παιχνίδι δεν είχε χαρτιά σημαδεμένα.
Ο Τζο Μπάιντεν τερματίζοντας μια αναμονή πέντε μηνών, η οποία αποτελούσε την ένδειξη των πιο ψυχρών σχέσεων που διατηρούν Άγκυρα και Ουάσιγκτον από τον Ιανουάριο, όταν ο Δημοκρατικός υποψήφιος που δεν υποστηρίχθηκε ξεκάθαρα από την τουρκική διπλωματία ορκίστηκε πρόεδρος. Στη διάρκεια μάλιστα της προεκλογικής του εκστρατείας, ο Μπάιντεν επέκρινε τον Ερντογάν και δήλωσε ότι οι ΗΠΑ στηρίζουν τους πολιτικούς αντιπάλους του.
Τα ζητήματα ήταν πολλά και τα περισσότερα από αυτά είχαν προκύψει επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ, προκαλώντας εντάσεις και τριβή μεταξύ των δύο συμμαχικών στο ΝΑΤΟ χωρών. Ας δούμε τα πιο βασικά:
Άμυνα
Η Τουρκία, χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ, προκάλεσε την οργή των ΗΠΑ αγοράζοντας το ρωσικό αντιπυραυλικό σύστημα S-400. Η Ουάσιγκτον επέβαλε κυρώσεις στην αμυντική βιομηχανία της Τουρκίας και ακύρωσε την πώληση στην Άγκυρα 100 μαχητικών αεροσκαφών F-35. Επίσης ανέστειλε τη συμμετοχή τουρκικών εταιρειών στην κατασκευή εξαρτημάτων των F-35, αν και κάποιες έχουν συνεχίσει να τα κατασκευάζουν απουσία εναλλακτικών λύσεων.
Οι Κούρδοι
Η Τουρκία εξέφρασε με ποικίλους τρόπους τη δυσαρέσκειά της για τη στήριξη που προσφέρουν οι ΗΠΑ στην κουρδική πολιτοφυλακή Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), την οποία η Άγκυρα θεωρεί τρομοκρατική οργάνωση, έχοντας μάλιστα εισβάλει τρεις φορές στη βόρεια Συρία από το 2016 για να εκδιώξει την YPG από τη μεθόριο.
Γενοκτονία
Η μία και μοναδική τηλεφωνική επικοινωνία που είχε ο Μπάιντεν από τότε που ορκίστηκε πρόεδρος με τον Ερντογάν ήταν τον περασμένο Απρίλιο, όταν ενημέρωσε τον Τούρκο πρόεδρο για την πρόθεσή του να χαρακτηρίσει Γενοκτονία τη σφαγή των Αρμενίων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Ερντογάν είχε δηλώσει τότε ότι η απόφαση της Ουάσιγκτον στερείται βάσης, είναι άδικη και βλάπτει τις διμερείς σχέσεις, ενώ ζήτησε από τον Μπάιντεν να αλλάξει γνώμη, χωρίς όμως αποτέλεσμα.
Το πραξικόπημα
Η Άγκυρα συνεχίζει να πιέζει τις ΗΠΑ να εκδώσουν τον ισλαμιστή ιερωμένο Φετουλάχ Γκιουλέν, τον οποίο κατηγορεί ότι ενορχήστρωσε το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 εναντίον του Ερντογάν. Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν επισημάνει ότι τα δικαστήρια απαιτούν επαρκή στοιχεία για να εκδώσουν τον Γκιουλέν, ο οποίος αρνείται οποιαδήποτε εμπλοκή στο πραξικόπημα.
Ως αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης, ο υπουργός Εσωτερικών της Τουρκίας, Σουλεϊμάν Σοϊλού, έχει κατηγορήσει τις ΗΠΑ ότι κρύβονται πίσω από το πραξικόπημα, μια κατηγορία την οποία η Ουάσιγκτον έχει χαρακτηρίσει εντελώς ψευδή.
Μετά το πραξικόπημα οι τουρκικές Αρχές προχώρησαν σε πρωτόγνωρες διώξεις. Περισσότεροι από 91.000 άνθρωποι έχουν φυλακιστεί και περισσότεροι από 150.000 έχουν απολυθεί λόγω των φερόμενων δεσμών τους με τον Γκιουλέν.
Τον Φεβρουάριο η πλειοψηφία των γερουσιαστών στις ΗΠΑ ζήτησε από τον Μπάιντεν να πιέσει την Τουρκία να κάνει περισσότερα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, κατηγορώντας τον Ερντογάν ότι περιθωριοποιεί την εγχώρια αντιπολίτευση, φιμώνει τα επικριτικά μέσα ενημέρωσης, φυλακίζει δημοσιογράφους και διώκει τους ανεξάρτητους δικαστές.
Διώξεις
Δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης καταδίκασε Τούρκο εργαζόμενο στο αμερικανικό προξενείο σε πέντε χρόνια φυλάκιση πέρυσι, με την κατηγορία ότι βοήθησε το δίκτυο του Γκιουλέν. Ο Ναζμί Μετέ Τσαντούρκ, αξιωματούχος ασφαλείας στο αμερικανικό προξενείο της Κωνσταντινούπολης, αρνείται τις κατηγορίες και είναι ελεύθερος μέχρι να εκδικαστεί η έφεση που έχει υποβάλει.
Ο Τσαντούρκ είναι ο τρίτος εργαζόμενος στο αμερικανικό προξενείο που καταδικάζεται. Ο Χαμζά Ουλουτζάι εξέτισε ποινή φυλάκισης δύο ετών για τρομοκρατία. Ο Μετίν Τοπούζ, διερμηνέας της αμερικανικής υπηρεσίας καταπολέμησης των ναρκωτικών στο προξενείο στην Κωνσταντινούπολη, καταδικάστηκε πέρυσι σε σχεδόν εννέα χρόνια κάθειρξη επειδή βοήθησε το δίκτυο Γκιουλέν.
Πρόσφατες υπήρξαν οι δηλώσεις του Ταγίπ Ερντογάν με αφορμή τα γεγονότα της Λωρίδας της Γάζας, όπου τον Μάιο κατηγόρησε τον Μπάιντεν ότι «γράφει Ιστορία με ματωμένα χέρια», αφού ενέκρινε την πώληση όπλων στο Ισραήλ στη διάρκεια των συγκρούσεων με το παλαιστινιακό κίνημα Χαμάς. Ταγίπ Ερντογάν
Δίκη Halkbank
Το 2018 αμερικανικό δικαστήριο καταδίκασε τον Μεχμέτ Χακάν Ατίλα, Τούρκο υπήκοο και τραπεζίτη της τουρκικής, κρατικής τράπεζας Halkbank, σε 32 μήνες φυλάκιση με την κατηγορία ότι βοήθησε το Ιράν να παρακάμψει τις αμερικανικές κυρώσεις. Αντίστοιχες κατηγορίες έχουν απαγγελθεί και εναντίον της τράπεζας, με την υπόθεση να εκκρεμεί. Ο Ατίλα αφέθηκε ελεύθερος το 2019.
Τα επόµενα βήµατα για την Άγκυρα
Πόσα από αυτά τα ζητήματα και ποια βρήκαν λύση ή μπήκαν στον δρόμο της επίλυσης θα το μάθουμε εν καιρώ. Η «παραγωγική και ειλικρινής» συζήτηση, όπως χαρακτήρισε ο Τ. Ερντογάν τη συνάντηση αυτή, διάρκειας 45 λεπτών, με τον Τζο Μπάιντεν, στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ, επισημαίνοντας πως «δεν υπάρχουν προβλήματα μεταξύ των δύο κρατών που δεν μπορούν να επιλυθούν», δείχνει πως ο Τούρκος πρόεδρος πήρε το μήνυμά του και τώρα πια όλοι περιμένουν να δουν με ποιον τρόπο θα αρχίζει να αλλάζει συστηματικά την πολιτική του, πλησιάζοντας βήμα προς βήμα τον δρόμο που χάραξε το νέο αφεντικό της Ατλαντικής Συμμαχίας.
Κακά τα ψέματα, όλοι γνωρίζουν πως οι Αμερικανοί είναι το μεγάλο αφεντικό του ΝΑΤΟ – έστω κι αν οι ευρωπαϊκές χώρες αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα των μελών του, και αυτοί καθορίζουν το παιχνίδι με τους δικούς τους όρους, όσο και αν οι ισχυροί Ευρωπαίοι, όπως ο Εμανουέλ Μακρόν και η Άνγκελα Μέρκελ, έχουν ταχθεί υπέρ της αναβάθμισης του ρόλου της Ευρώπης, ώστε να είναι σε θέση να στηριχθεί στις δικές της δυνάμεις, σε όλα τα επίπεδα – και το στρατιωτικό. Και επειδή μερικά πράγματα δεν αλλάζουν, ειδικά «με το καλημέρα» ο
πρέπει να μοχθήσει πολύ για να πείσει πως είναι δεμένος στο άρμα του ΝΑΤΟ και η χώρα του συνεχίζει να έχει τον στρατηγικό ρόλο για τη «συλλογική ασφάλεια» της Συμμαχίας, αλλά και ότι η διάθεση για ουσιαστικό και εντός πλαισίου νομιμότητας διάλογο για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιούργησε τα προηγούμενα χρόνια, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα εναντίον του, δεν είναι «καραγκιόζ μπερντές», αλλά ειλικρινής και ουσιαστική.
Μέτωπα
Είναι σαφές ότι ο Ταγίπ Ερντογάν γνωρίζει πια από πρώτο χέρι ότι πρέπει να περάσει έναν δύσκολο κάβο και σε αυτό δεν τον βολεύει να έχει ανοικτά μέτωπα με όλους. Προς το παρόν, ο Τούρκος πρόεδρος κατάφερε στις Βρυξέλλες να αμβλύνει την εικόνα του «μαύρου προβάτου» (ενδεχομένως δε και «Δούρειου Ίππου») της Ατλαντικής Συμμαχίας αγοράζοντας χρόνο.
Από τις συναντήσεις του με τους ηγέτες της κυρίαρχης δύναμης της Συμμαχίας, ο Ταγίπ Ερντογάν πέτυχε, χωρίς μετατοπίσεις επί της ουσίας, να περάσει ένα κλίμα «εποικοδομητικού διαλόγου», που απομένει να το δούμε και στην πράξη. Και αυτό θα πρέπει να το έχουν υπόψη τους όσοι εμπλέκονται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο με την Τουρκία.
Γι’ αυτό ούτε καθησυχασμός πρέπει να υπάρξει ούτε επανάπαυση.
Όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΜΠΑΜ» που κυκλοφορεί
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων Ε.Ε: Eίναι απαραίτητο να προστατεύσουμε τα εξωτερικά μας σύνορα
